126
merhaba değerli yazarlar, güzel bir pazar sabahında, sizlere çoğu galatasaraylı için özel bir yeri olan für elise'nin isminin ortaya çıkış hikayesinden bahsetmek istiyorum.
https://www.youtube.com/watch?v=e4d0LOuP4Uw (bir yandan da dinlemek isterseniz buyrun)
aslında bakıldığında für elise'nin isminin ortaya çıkışıyla ilgili bugün hala kesinlik kazanmış bir veri yok. hakkında ortaya atılan teorilerin en az bir tanesinin kesin şekilde doğru olduğu anlaşılmakla birlikte, bunun içlerinden hangisi olduğu net değil ve bu saatten sonra netleşecek gibi de durmuyor. fakat bu teorilerin duyulmasının ilginç olabileceği kanaatindeyim.
almancada “elise için” anlamına gelen für elise, 1810’lu yıllarda ludwig van beethoven tarafından bestelenmiştir ve bugün popülaritesini halen korumakta olan bir eserdir. dünyanın en bilindik müziklerinden biri olan bu beste, nicelerini piyanoyla ilgilenmeye teşvik etmiş özgün bir esin kaynağıdır.
beethoven bu besteyi yaptığı dönemde artık kırk yaşlarındaydı ve tarihin en büyük müzisyenlerinden biri olacağı da kesin bir şekilde anlaşılmıştı. oysa beste 1865’te, yani beethoven’in 1827’deki ölümünden çok sonra yayınlandı. beste yayınlanırken "elise için" adı uygun görüldü. çünkü beethoven araştırmacısı ludwig nohl, eserin orijinalinde böyle bir ithaf fark etmişti. bu olay birtakım spekülasyonlara yol açtı. fakat ortada hiçbir kayıt ya da mektup yoktu. kimse merhum bestecinin o dönem, hayatında “elise” diye birinin varlığını hatırlayamamıştı!
peki o halde beethoven’ın für elise’indeki "elise" kimdi?
1. teori
ilk ve yıllarca doğru olduğu zannedilen teoriye göre, beethoven'ın für elise üzerinde çalışırken therese malfatti isminde bir kadına aşık olduğu, beethoven araştırmacısı ludwig nohl’un da bestecinin kötü el yazısını yanlış okuyarak bunu "für elise" olarak duyurduğu yönündeydi. buna istinaden birkaç yıl sonra o ithafın, aslında “therese için” şeklinde olduğu söylenmeye ve hikaye bu şekilde kabul görmeye başladı. ta ki, şarkıcı ve piyanist elisabeth röckel adı ortaya çıkana kadar!
2. teori
2009 senesinde klaus martin kopitz isminde bir beethoven araştırmacısı, “elise”in, beethoven’ın besteyi yapmadan birkaç yıl önce tanıştığı opera sanatçısı elisabeth röckel’in takma adı olabileceğini söyledi. fakat röckel, o dönemlerde beethoven’ın arkadaşı ve meslektaşı olan avusturyalı besteci johann nepomuk hummel’le evlilik hazırlıklarındaydı. teoriye göre röckel, hummel ile evlendi fakat beethoven’in bu evliliğe rağmen röckel'e ilgisi hiçbir şekilde kaybolmadı. 2009'da berlinli müzikolog klaus martin kopitz, yaptığı araştırmalara dayanarak bu kadına arkadaş grubunda elise olarak seslenildiğini duyurdu ve beethoven'ın röckel'e duyduğu ilgi nedeniyle eserine "für elise" adını taktığına kanaat getirdi. doğru olabileceği düşünülen bu teori'nin inanılırlığı bir süre devam etti. fakat birkaç yıl sonra işin içine başka bir elise girdi!
3. teori
kanadalı müzik bilimci rita steblin’e göre beethoven, 1810’da piyano için bestelediği “für elise” sonatını bavyeralı şarkıcı elisa barensfeld’e adadı. avusturya ve almanya’da, gazete haberleri, polis raporları, soyluların hatıra defterleri ve mektuplarını inceleyerek iz süren müzik bilimci, beethoven’ın “elise için, 27 nisan- ludwig van beethoven'dan" şeklindeki el yazısına ulaştı. rita steblin, bu notun o tarihlerde viyana’da bestecinin aşık olduğu theresa malfatti’nin komşusu ve öğrencisi elisa barensfeld’e düşüldüğü sonucuna vardı. elisa barensfeld, ludwig van beethoven’ın ünlü parçasını bestelediği yıllarda johann nepomuk mälzel’in evinde yaşıyor ve konserler veriyordu. mälzel, beethoven’ın çılgınca sevdiği, evlenmek istediği therese malfatti ile kapı komşusuydu. müzik bilimci rita steblin de bu bilgiden yola çıkarak elisa barensfeld’in malfatti’den de ders aldığı ve onunla birlikte müzik icra ettiği sonucuna varıyor. beethoven’ın da “für elise” yi sevgilisi malfatti’yi öğrencisi üzerinden etkilemek için yazdığını öne sürüyor. beethoven bütün çabalarına rağmen bilinmeyen nedenlerle malfatti ile hiçbir zaman evlenemedi. elisa barensfeld'den ise kendisinin 1820 yılında amerika’ya göç etmesinden sonra bir daha asla haber alınamadı.
4. teori
son teori benim en sevdiğim, aslında biraz efsane-fıkra tadında olan bir teori. rivayete göre bir gün beethoven, kendisine bir reçete yazması için doktoruna gider. muayene esnasında adı therese olan doktorun küçük kızı, elinde hatıra defteriyle odaya damlar ve ısrarla beethoven'dan bu hatıra defterine kendisi için bir şeyler yazmasını ister. beethoven'ın aklına yazacak bir şey gelmez tabii, çünkü kızı neredeyse hiç tanımıyordur. küçük kızı kırmamak için tüm içtenliğiyle "ben bunun yerine sana bir beste yapayım, ne dersin?" der ve küçük kız da tabii bunu sevinçle karşılar. beethoven, ona adını sorar, kız da therese olduğunu söyler. aynı akşam eve döndüğünde çabuk çabuk bu parçayı bestelemeye başlar. aradan belli bir süre geçer. besteyi tamamlandığı gün de bir ulakla doktorun evine yollar. therese sevinçle besteyi inceler. fakat bir yanlışlık vardır. eserin üzerinde "für therese" yazması gerekirken "für elise" yazıyordur. o dönem ciddi işitme problemleri yaşayan beethoven, kızın adını elise olarak anlamıştır ve eserin adı "für elise" olarak kalmıştır.
işte böyle... aradan yüzyıllar geçti fakat für elise'in isminde yatan gizem hala tam olarak çözülemedi. hangi teorinin gerçek olduğu da artık biraz da biz okurların tercihine ve yorumuna bırakılmış. fakat isminde yatan sır ne olursa olsun für elise, bestelenişinden yaklaşık 200 yıl sonra bile bugün hala, insanlara piyanoyu ve klasik müziği sevdirmeye, başlangıcıyla kalplerde baharı hissettirmeye, tam içten içe barındırdığı hüznü fark ettirecekken, aslında güzel günlerin müjdecisi olduğunu vurgulamaya devam ediyor notalarında. ve tabii güzel bir mayıs akşamında uefa kupası'nın galatasaray'a geleceğini haber ediyor her defasında...
https://www.youtube.com/watch?v=e4d0LOuP4Uw (bir yandan da dinlemek isterseniz buyrun)
aslında bakıldığında für elise'nin isminin ortaya çıkışıyla ilgili bugün hala kesinlik kazanmış bir veri yok. hakkında ortaya atılan teorilerin en az bir tanesinin kesin şekilde doğru olduğu anlaşılmakla birlikte, bunun içlerinden hangisi olduğu net değil ve bu saatten sonra netleşecek gibi de durmuyor. fakat bu teorilerin duyulmasının ilginç olabileceği kanaatindeyim.
almancada “elise için” anlamına gelen für elise, 1810’lu yıllarda ludwig van beethoven tarafından bestelenmiştir ve bugün popülaritesini halen korumakta olan bir eserdir. dünyanın en bilindik müziklerinden biri olan bu beste, nicelerini piyanoyla ilgilenmeye teşvik etmiş özgün bir esin kaynağıdır.
beethoven bu besteyi yaptığı dönemde artık kırk yaşlarındaydı ve tarihin en büyük müzisyenlerinden biri olacağı da kesin bir şekilde anlaşılmıştı. oysa beste 1865’te, yani beethoven’in 1827’deki ölümünden çok sonra yayınlandı. beste yayınlanırken "elise için" adı uygun görüldü. çünkü beethoven araştırmacısı ludwig nohl, eserin orijinalinde böyle bir ithaf fark etmişti. bu olay birtakım spekülasyonlara yol açtı. fakat ortada hiçbir kayıt ya da mektup yoktu. kimse merhum bestecinin o dönem, hayatında “elise” diye birinin varlığını hatırlayamamıştı!
peki o halde beethoven’ın für elise’indeki "elise" kimdi?
1. teori
ilk ve yıllarca doğru olduğu zannedilen teoriye göre, beethoven'ın für elise üzerinde çalışırken therese malfatti isminde bir kadına aşık olduğu, beethoven araştırmacısı ludwig nohl’un da bestecinin kötü el yazısını yanlış okuyarak bunu "für elise" olarak duyurduğu yönündeydi. buna istinaden birkaç yıl sonra o ithafın, aslında “therese için” şeklinde olduğu söylenmeye ve hikaye bu şekilde kabul görmeye başladı. ta ki, şarkıcı ve piyanist elisabeth röckel adı ortaya çıkana kadar!
2. teori
2009 senesinde klaus martin kopitz isminde bir beethoven araştırmacısı, “elise”in, beethoven’ın besteyi yapmadan birkaç yıl önce tanıştığı opera sanatçısı elisabeth röckel’in takma adı olabileceğini söyledi. fakat röckel, o dönemlerde beethoven’ın arkadaşı ve meslektaşı olan avusturyalı besteci johann nepomuk hummel’le evlilik hazırlıklarındaydı. teoriye göre röckel, hummel ile evlendi fakat beethoven’in bu evliliğe rağmen röckel'e ilgisi hiçbir şekilde kaybolmadı. 2009'da berlinli müzikolog klaus martin kopitz, yaptığı araştırmalara dayanarak bu kadına arkadaş grubunda elise olarak seslenildiğini duyurdu ve beethoven'ın röckel'e duyduğu ilgi nedeniyle eserine "für elise" adını taktığına kanaat getirdi. doğru olabileceği düşünülen bu teori'nin inanılırlığı bir süre devam etti. fakat birkaç yıl sonra işin içine başka bir elise girdi!
3. teori
kanadalı müzik bilimci rita steblin’e göre beethoven, 1810’da piyano için bestelediği “für elise” sonatını bavyeralı şarkıcı elisa barensfeld’e adadı. avusturya ve almanya’da, gazete haberleri, polis raporları, soyluların hatıra defterleri ve mektuplarını inceleyerek iz süren müzik bilimci, beethoven’ın “elise için, 27 nisan- ludwig van beethoven'dan" şeklindeki el yazısına ulaştı. rita steblin, bu notun o tarihlerde viyana’da bestecinin aşık olduğu theresa malfatti’nin komşusu ve öğrencisi elisa barensfeld’e düşüldüğü sonucuna vardı. elisa barensfeld, ludwig van beethoven’ın ünlü parçasını bestelediği yıllarda johann nepomuk mälzel’in evinde yaşıyor ve konserler veriyordu. mälzel, beethoven’ın çılgınca sevdiği, evlenmek istediği therese malfatti ile kapı komşusuydu. müzik bilimci rita steblin de bu bilgiden yola çıkarak elisa barensfeld’in malfatti’den de ders aldığı ve onunla birlikte müzik icra ettiği sonucuna varıyor. beethoven’ın da “für elise” yi sevgilisi malfatti’yi öğrencisi üzerinden etkilemek için yazdığını öne sürüyor. beethoven bütün çabalarına rağmen bilinmeyen nedenlerle malfatti ile hiçbir zaman evlenemedi. elisa barensfeld'den ise kendisinin 1820 yılında amerika’ya göç etmesinden sonra bir daha asla haber alınamadı.
4. teori
son teori benim en sevdiğim, aslında biraz efsane-fıkra tadında olan bir teori. rivayete göre bir gün beethoven, kendisine bir reçete yazması için doktoruna gider. muayene esnasında adı therese olan doktorun küçük kızı, elinde hatıra defteriyle odaya damlar ve ısrarla beethoven'dan bu hatıra defterine kendisi için bir şeyler yazmasını ister. beethoven'ın aklına yazacak bir şey gelmez tabii, çünkü kızı neredeyse hiç tanımıyordur. küçük kızı kırmamak için tüm içtenliğiyle "ben bunun yerine sana bir beste yapayım, ne dersin?" der ve küçük kız da tabii bunu sevinçle karşılar. beethoven, ona adını sorar, kız da therese olduğunu söyler. aynı akşam eve döndüğünde çabuk çabuk bu parçayı bestelemeye başlar. aradan belli bir süre geçer. besteyi tamamlandığı gün de bir ulakla doktorun evine yollar. therese sevinçle besteyi inceler. fakat bir yanlışlık vardır. eserin üzerinde "für therese" yazması gerekirken "für elise" yazıyordur. o dönem ciddi işitme problemleri yaşayan beethoven, kızın adını elise olarak anlamıştır ve eserin adı "für elise" olarak kalmıştır.
işte böyle... aradan yüzyıllar geçti fakat für elise'in isminde yatan gizem hala tam olarak çözülemedi. hangi teorinin gerçek olduğu da artık biraz da biz okurların tercihine ve yorumuna bırakılmış. fakat isminde yatan sır ne olursa olsun für elise, bestelenişinden yaklaşık 200 yıl sonra bile bugün hala, insanlara piyanoyu ve klasik müziği sevdirmeye, başlangıcıyla kalplerde baharı hissettirmeye, tam içten içe barındırdığı hüznü fark ettirecekken, aslında güzel günlerin müjdecisi olduğunu vurgulamaya devam ediyor notalarında. ve tabii güzel bir mayıs akşamında uefa kupası'nın galatasaray'a geleceğini haber ediyor her defasında...
