taksim stadı, 1921 - 1939 yılları arasında
taksim kışlası'nın avlusunda kurulmuş olan istanbul'un ilk stadıdır.
taksim kışlası, diğer adıyla
halil paşa topçu kışlası, osmanlı padişahı 3. selim zamanında dönemin tophane mareşali
halil paşa tarafından yaptırılmıştır. 1803-1804 arasında başlayan yapının inşaatı iki yılda tamamlanmıştır. binanın mimarı
balyan ailesi'nden
krikor balyan*dır. hatta kendisinin torunu olan
sarkis balyan* da
galatasaray adası'ndaki günümüze kadar gelmeyi başaramamış köşkün mimarı olup bir süre bu adada ikamet etmiştir.
iki katlı olarak inşa edilen ve 150 x 180 metre ebatlarındaki yapı, köşelerindeki yüksek kuleleri yüzünden sanki üç katlıymış gibi algılanmaktaydı. avlusunda askerlerin ibadet ihtiyacını karşılayacak küçük bir mescit de bulunan kışlaya anıtsal bir kapı yoluyla girilmekte idi. kışlada konuşlanmış
1. topçu alayı, binanın ana girişinin karşısında kalan büyük arazide talim yaptığı için bu alana da
talimhane denmiştir.
http://img200.imagevenue.com/...2220_3_122_485lo.jpg * http://yenisafak.com.tr/...ebb3b43fea9021by.jpg *soğan biçimli kubbeleri ve oryantal mimari detayları ile hint ve rus tarzından izler taşıyan bina 1807’deki
kabakçı isyanı nedeniyle o dönem henüz bitmiş olmasına rağmen tahrip olmuştur. bu olaydan sonra
sultan 2. mahmud döneminde yenilenerek tekrardan hizmete girmiştir. 1847’de yanan kışla, onarımında mimari değişikliklere uğrasa da orijinal yapısını muhafaza etmiştir.
http://www.medyagunebakis.com/...aksim.kislasi.06.jpg http://images.bizde.com/...85724_1228317_r1.jpg http://img237.imageshack.us/...aksimtopuklasfq1.jpg http://img254.imageshack.us/.../3300/topcu30be9.jpg http://img119.imageshack.us/...119/71/topcu5an7.jpg http://mysomemailstofriends.files.wordpress.com/...res25c425b0m2b61.jpg http://img21.imageshack.us/...sgultaksimkislas.jpg http://4.bp.blogspot.com/...2500_156445133_n.jpg kışla,
osmanlı ordusu'nun 1860-1870 yılları arasındaki modernizasyonu sürecinde önemli bir rol oynamış, ayrıca
31 mart isyanı'nın da içerisinde yer almıştır. 12-13 nisan 1909 gecesi taksim kışlası'ndaki
avcı taburu'na bağlı askerlerin subaylarına karşı ayaklanarak
meclis-i mebusan'ın önünde toplanmalarıyla başlayan isyan, 27 nisan 1909'da
2. abdülhamit'in tahttan indirilmesiyle son bulmuştur.
1. dünya savaşı sonrasındaki ateşkes yıllarına kadar 1. topçu alayı tarafından kullanılan yapı son dönemlerinde çeşitli spor organizasyonlarına ev sahipliği yapmış olsa da özellikle isyandan sonra önemini tamamen yitirmiş ve ilerleyen zamanlarda tümüyle askeri olmayan amaçlar için kullanılmaya başlamıştır.
sermed muhtar alus'un tanıklığına göre, yapının avlusunda ilk spor organizasyonu 1909'da gerçekleşmiştir.
kurtdereli mehmed,
filiz nurullah, macar
çaya ve rus
baradonot isimli pehlivanların katıldığı profesyonel güreş müsabakası, kışlanın avlusunda düzenlenmiştir.
1912'de belediye başkanı
cemil paşa, maliye bakanı
rifat bey’den para istemeye gittiğini,
balkan savaşı'nın yarattığı ekonomik sıkıntılardan dolayı bütçede para kalmadığını, topçu kışlası ve talimhane meydanı'nın da bu nedenle bir fransız bankasına birkaç 100 bin lira karşılığı satıldığını hatıralarında şöyle anlatıyor; "paşa, biz sizden daha kötü durumdayız. askerin yiyeceği yok. osmanlı tarihinde ilk kez, askeri besleyebilmek için kışlayı satmak zorunda kalıyorum. dün taksim kışlası'yla talimhane meydanı'nı yabancı bir şirkete, bir fransız bankasına verdim."
1. topçu alayı uzun yıllarını geçirdiği kışlayı satış sonrası boşalttıktan sonra, işgal döneminde fransız ordusuna mensup senegalli askerler bir süre burada ikamet etmiştir. ateşkes yıllarında kışlanın karşısındaki talimhane'de zaten futbol maçları yapılmaktaydı. kışlanın avlusunda ise cuma ve pazar günleri beyaz ruslar bahislerin oynandığı at yarışları düzenliyorlardı. dönemin girişimcilerinden ve
spor alemi dergisini de yayımlayan
çelebizade sait bey, 1921'de boş duran kışlanın avlusunu futbol maçlarının yapılabileceği bir stadyum haline getirmek için dergisi aracılığıyla bir girişim başlatmıştır. taksim stadı'nı birkaç yıllığına fransız bankasından kiralayarak işletmeye başlayan sait çelebi, bazı kulüp idarecilerinin sahayı boykot etmesi nedeniyle zor durumda kalmış ve stadyumu galatasaray’ın eski kalecilerinden
ahmet robenson'un arkadaşı, malta uyruklu ve yunan vatandaşı
bork adında bir girişimciye devretmek zorunda kalmıştır.
stadın giriş kapısına yunanistan bayrağı asan bork, bir yıl içinde stattan kazandığı 300 bin lirayla yunanistan'a geri dönerken stadı hiçbir bedel istemeden tekrar sait çelebi'ye devretmiştir. sorunlar ikinci girişiminde de sait bey’in peşini bırakmamıştır. ortağıyla aralarındaki problem nedeniyle hissesini, dönemin meşhur boksörlerinden
sabri mahir'in kardeşi
menazırzade abdülaziz bey'e devretmiştir. abdülaziz bey diğer ortağın da hisselerini satın alarak stadın tamamına sahip olur fakat spor teşkilatıyla yaşadığı sorunlardan dolayı stadın işletmesini
yusuf ziya öniş,
ali naci karacan,
fazıl bey ve
zeki bey'in kurduğu ortaklığa devreder.
ahşap tribünleri ile 8000 kişilik bir kapasiteye sahip olan stat 90 x 45 metre ölçülerinde olup tüm istanbul takımlarınca kullanılmış olsa da başlıca
galatasaray ve
beşiktaş'a hizmet vermiştir.
http://2.bp.blogspot.com/...2BStad%25C4%25B1.jpg (u: "stadium taxim")
http://img30.exs.cx/img30/8787/image29yx.jpg http://www.hayal-et.org/...an_akcura_3_copy.jpg http://www.hayal-et.org/...arsivi_(12)_copy.jpg http://upload.wikimedia.org/...aksim_stad%C4%B1.jpg http://3.bp.blogspot.com/...C4%B1.ma%C3%A7+2.jpg http://4.bp.blogspot.com/...fo/s320/yedekler.jpg http://www.turkfutbolu.net/...ga_23_Subat_1934.jpg http://img183.imageshack.us/...macacikilirkeyi0.jpg http://4.bp.blogspot.com/...d%C4%B1-ma%C3%A7.jpg http://img356.imageshack.us/img356/2024/30zj5.jpg http://imageshack.us/...mages/527/10gx0.jpg/ işgal yıllarında türk takımları fransız ve ingiliz askerlerinin oluşturduğu takımlarla statta müsabakalar yapmış, taksim stadyumu ve talimhane meydanı, galibiyetlerin kutlandığı bir alan olmaya başlamıştır. maçların gördüğü ilgi 31 temmuz 1922’de kurulan, bugün
türkiye futbol federasyonu'nun karşılığı olan
türkiye idman cemiyetleri ittifakı'nın, ilk milli maçın burada oynanması konusunda karar almasını sağlamıştır;
(bkz:
26 ekim 1923 türkiye romanya maçı)
http://www.angelfire.com/...tepe/images/nt01.jpg http://i.milliyet.com.tr/...fft16_mf1272161.Jpeghttp://2.bp.blogspot.com/...OexQ/s320/ilkgol.jpg *stadyum sadece futbol karşılaşmalarına değil, her türlü spor müsabakasına,
19 mayıs gençlik ve spor bayramı kutlamalarına, çeşitli eğlence ve etkinliklere de ev sahipliği yapmıştır.
http://wowturkey.com/...uktel_buktel3183.jpg http://www.hayal-et.org/...0724-0002_9_copy.jpg 1921 yılında taksim stadı'nın avlusuna kurulan ringde ilk resmi boks ve sekizer kişiden oluşan takımlar arasında ilk halat çekme müsabakaları yapılmıştır.
http://wowturkey.com/..._gezi_parki_boks.jpg 1925'te taksim stadı'ndaki atletizm pisti, türkiye’nin ilk bisiklet pist yarışlarına sahne olmuştur.
10 mayıs 1929 galatasaray fenerbahçe maçında fenerbahçe’li zeki rıza sporel ile çarpışan galatasaraylı
mehmet nazif'in ayağı kırılmış ve taksim stadı'ndaki ilk ciddi sakatlık gerçekleşmiştir.
1933'te taksim stadı'nda sait çelebi'nin anlatımıyla radyodan ilk naklen yayın gerçekleşmiştir.
http://i.milliyet.com.tr/...fft16_mf1272159.Jpeg *http://i.milliyet.com.tr/...fft16_mf1272160.Jpeg (u: sait çelebi'nin yaka mikrofonu yardımı ile gerçekleştirmiş olduğu ilk saha içi röportajı)
9 eylül 1939’da ordudan alınan ve geceleri gökyüzüne tutularak düşman uçaklarını görünür kılıp daha kolay hedef alınmasını sağlamak maksadıyla kullanılan projektörlerin kışlanın saçaklarına yerleştirilmesiyle, türk futbol tarihinin ilk gece müsabakası yapılmıştır.
taksim stadı, 1939 sonunda dönemin valisi ve belediye başkanı
lütfi kırdar'ın başlattığı imar hareketine kurban gitmiştir. fransız şehir plancısı
henry prost, stadın yerine büyük bir şehir parkı yapılmasını öngörünce eski topçu kışlası, yeni taksim stadyumu da 2-3 sene içerisinde parça parça sökülerek yıkılmıştır.
http://img528.imageshack.us/...afirattara001qr7.jpg http://www.kenthaber.com/...80a-25949167272f.jpg http://www.mimdap.org/...2009/04/taksim_3.jpg http://4.bp.blogspot.com/...8DdfLFA/s400/se7.bmp yerinde ise açıldığında
inönü gezisi adı verilen, günümüzde de
taksim gezi parkı ismiyle bilinen şehir parkı bulunmaktadır.
http://img192.imagevenue.com/...0643_1_122_470lo.jpg *http://www.yapi.com.tr/...m_gezi/gezi_old1.jpg http://www.plan-pr.com/...mesi20.Kasim1939.jpg http://trfdenetleme.iem.gov.tr/...sim_meydan_eski4.jpg http://www.gslaag.com/...4_files/image025.jpg http://cdn.theatlanticcities.com/...oogle%20maps%201.JPG *http://3.bp.blogspot.com/...g/s1600/DSC06891.jpg talimhane ise 1920’li yılların sonundan başlayarak araziye yapılan apartmanlarla bir mahalleye dönüşmüştür.
http://img254.imagevenue.com/...64701_2_122_56lo.jpg *http://www.mimdap.org/...2009/04/taksim_2.jpg *16 eylül 2011 tarihinde istanbul büyükşehir belediye meclisi'nin aldığı kararla ve anıtlar yüksek kurulu'ndan çıkan izinle yapının kentsel tasarım projesi ile bir bütünlük içerisinde değerlendirilerek taksim meydanı'nın yayalaştırılması ile beraber tekrardan inşa edilmesi kararlaştırılmıştır.
http://www.bugun.com.tr/.../galeri/331846_1.jpg http://www.bugun.com.tr/.../galeri/331846_2.jpg http://www.sozlesmelipersonel.net/...640x480/BKXZPH00.jpg http://2.bp.blogspot.com/...s/s1600/IMG_4177.jpg http://www.youtube.com/watch?v=SXtAoD6J-Yk bir şehir plancısı olarak projenin teknik ve sosyal açıdan eksi yönlerinin en az artı yönleri kadar fazla olduğunu belirtmek durumundayım, fakat bir tarihi yapı sevdalısı ve galatasaray taraftarı olarak söylemek isterim ki, 107 yıllık tarihimizde önemli bir hatırası olan sembol bir binayı tekrardan eski ihtişamıyla görecek olmaktan dolayı sevinçliyim.
keşke bu güzel yapı hiç yıkılmamış olsaydı...
kaynaklar:
- www.milliyet.com.tr yoluyla
atlas tarih dergisi- www.wowturkey.com
- www.tff.org
- www.hayal-et.org
- www.wikipedia.org