• 2
    makine ile insan arasındaki satranç mücadelesi çok önceleri başlamıştı. bu yazımda 1700'lü yıllarda yapılan bir satranç otomasyonunu konu aldım.

    1770 yılında, kutsal roma germen imparatoriçesi maria theresa'ya bir satranç otomatı sunuldu. macar mekanikçi wolfgang von kempelen tarafından üretilen otomat, üzerinde satranç tahtası olan bir masa ve masada oturan türk'e benzeyen, türk kıyafetleri giydirilmiş, bıyığı, sarığı olan bir robottan oluşuyordu. bu yüzden otomat, the turk diye anıldı.

    türk'ün görüntüsü kadar, hareketleri de şaşırtıyordu. rakip hamlesini yapınca, robot, önce gözleriyle tahtayı şöyle bir tarıyor, sonra eliyle hamlesini yapıyordu. hamlesinin bittiğini göstermek için başını 3 kez sallıyordu.

    dönemin şartlarını bir düşünün. böyle bir icadın büyük sükse yapması, görenlerde duyanlarda büyük merak uyandırması kaçınılmazdı. nitekim türk'ün şanı, şöhreti aldı başını gitti.

    kempelen 1804'de ölünce, robot beethoven'in yakın arkadaşı johann maelzel'e satıldı. bu tarihten sonra türk, avrupa başkentlerini ve amerika'yı kapsayan turneler yaptı. gittiği her yerde ilgiyle karşılandı.

    türk'ün satranç oynarken öyle basit hamleler yaptığını filan zannetmeyin. 15'i satranç ustası olmak üzere yaptığı 52 maçın yalnızca 3'ünde mağlup olmuş, 2'sinde de berabere kalmıştı. baya baya sağlam oyuncuydu anlayacağınız. bu gösteri maçlarının bazılarını da ünlü isimlere karşı yapmıştı. bu maçlar içinde en ilginç olanı türk'ün napolyon ile karşılaşmasıydı. 1809 yılında oynanan müsabakada, napolyon 24. hamleye kadar dayanabildi. türk'ün karşılaştığı diğer ünlüler arasında bilgisayarın babası sayılan charles babbage, dönemin fransa elçisi benjamin franklin de vardı.

    ünlü yazar edgar allan poe da türk'e kayıtsız kalamamış olacak ki bir makalesinde bu sıradışı otomattan bahsetmiş: "oyunu kazanmadan önce kafasını bir zafer edasıyla sallıyor, kendini beğenmiş bakışlarla etrafına göz gezdirdikten sonra sol kolunu her zamankinden daha geriye çekiyor ve parmaklarını bir süre dinlendiriyor. ”

    peki türk'ün sırrı neydi? 1700'lü yıllarda gerçek bir robotun yapılmış olmasını beklemiyorsunuz herhalde. dönemin bilim adamları, türk'ün bir aldatmaca olduğunu söyleseler de sistemin nasıl çalıştığına bir açıklık getiremiyorlardı. bunun tek yolu robotun içini açmaktı ki, ondan çuval dolusu para kazanan sahibi elbette buna izin vermeyecekti. türk uzun bir süre gizemini korudu.

    türk aslında bir robottan çok bir kuklaydı. satranç oynanan masanın altında gerçek bir insan gizlenmişti. gerçek oyuncu, mum ışığında, zar zor sığdığı kutudan, kurulu mekanik sistem yardımıyla, satranç oynayabiliyordu. satranç tahtasının her karesi altında bir mekanizma, her taşın altında ise bir mıknatıs vardı. bu sayede masanın alındaki adam, oyunu takip ederken türk'ü istediği gibi yönlendiriyordu.

    1828'de maelzel'in ölümünden sonra philadelphia'da küçük bir müzeye verilen otomat 1854'te çıkan bir yangın sonucu tamamen yok oldu. ardında, kendisi hakkında dilden dile anlatılan efsaneler, yazılmış kitaplar, makaleler, basılmış özel pullar bırakarak.

    peki neden bu sahte otomasyona türk ismi verildi? bu konuda hakkında kesin bir bilgimiz bulunmasa da, bu dönemde türk kültürünün avrupada moda haline gelmesi bunda bir sebep olabilir. diğer bir neden olarak, uzun süre türk boyunduruğunda yaşamış macarlar'ın türk kültüründen etkilenmesi gösterilebilir.

    makine ile insan arasındaki gerçek mücadele ise 1996 yılında başladı. ibm firması, bilgisayarın gücünü göstermek için deep blue isimli bir bilgisayar geliştirip dönemin dünya satranç şampiyonu garry kasparov'la kapıştırır. 6 setlik maçı 4-2 kasparov kazanır.

    ibm pes etmez, deep blue'yu 3 dakikada 60 milyar hamleyi gözden geçirebilen bir sisteme dönüştürür. 1997 yılındaki ikinci maçı kasparov'u 3,5 - 2,5 ile deviren deep blue kazanır. kasparov aşağıda göreceğiniz üzere çirkefe yatar, sisteme insan müdahalesi de olduğundan yakınır, üçüncü bir maç ister. ibm ise hem hile iddiasını hem de maç teklifini reddeder.

    en nihayetinde, birçok otorite tarafından dünyanın gelmiş geçmiş en büyük satranç ustası kabul edilen kasparov, 1997 yapımı bir bilgisayara karşı kaybetmiştir.

    aşağıda kasparov'un deep blue ile yaptığı son maçın kısa bir videosunu ve the turk'ün nasıl bir şeye benzediğini bulabilirsiniz.

    görsel materyaller için: http://bugraderci.blogspot.com/...art-ve-kasparov.html
  • 3
    dünyasına hiç girmeyen kişilerce zor ve karmaşık bulunan, hatta yer yer sıkıcı sanılan; ancak gerek oynayan, gerek antrenörlük yapan, gerekse hakemlik yapan bireylerce bir türlü dünyasından kopulmak istenmeyen spor türüdür..

    federasyonların ve ilgili kurumların kabul ettikleri, satrancın "bir spor dalı" olduğu yönündedir..

    vikipedi'den de satranç ile ilgili bağlantıyı paylaşalım, burada da tsf'nin resmi sitesine atıfta bulunularak "spor" olduğu belirtilmiştir..

    http://tr.wikipedia.org/wiki/Satran%C3%A7

    edit: ekleme
  • 4
    son bir kaç gündür hem dünya için hem de türkiye için hareketli zamanlar yaşayan spor. öncelikle uzun zamandır merakla beklenen anand - carlsen dünya şampiyonluğu maçı başladı ve ilk maç sıradan bir berabere ile bitti. maç 12 oyun üzerinden oynanacak. bunun yanında şu sıralar avrupa takım şampiyonası devam etmekte ve ülkemiz adına muhteşem skorlar gelmekte. bugün rusları 2.5-1.5 yenerek tarihi bir sonuç aldık ki bilmeyenler ya da satrançtan uzak olanlar için söylüyorum ruslar satrancın ispanyası(futbol takımı) gibidir.

    işte bu iki tarihi turnuvayı takip edebileceğiniz linkler;
    anand - carlsen dünya şampiyonluğu resmi sitesi: http://chennai2013.fide.com/
    avrupa takımlar satranç şampiyonası resmi sitesi: http://www.etcc2013.eu/
  • 8
    suudi arabistan'da başmüftü şeyh abdülaziz tarafından yasaklanmıştır.

    edit: tam olarak yasaklanmamış aslında ama yasaklanmalı diye fetva verilmiş sanırım.

    --- alıntı ---

    suudi arabistan başmüftüsü şeyh abdülaziz el-şeyh verdiği fetvada islam dinine uygun olmadığını savunduğu satrancın zaman kaybı olduğu ve kumarı teşvik ettiği gerekçesiyle yasaklanması gerektiğini söyledi.

    satrancı 'haram' ve 'vakit kaybı' olarak niteleyen başmüftü, "oyunu oynayanlar arasında düşmanlığa yol açıyor" dedi.

    --- alıntı ---

    kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/...asaklanmali-40043581
  • 9
    suudi arabistan'ın en üst düzeydeki müftüsünün yasak ve haram ilan ettiği spor.

    bakın tekrar söylüyorum "en üst düzeydeki müftü". öyle saçma salak bir müftü değil yani. bunu kafamdan da uydurmuyorum yanlış anlaşılmasın. türk medyasını geçiyorum sansasyon peşinde olduğu iddia edilir vs. diye o yüzden yabancı kaynak veriyorum:

    new york times: http://www.nytimes.com/...s-maneuver.html?_r=0

    independent: http://www.independent.co.uk/...hatred-a6825426.html

    the guardian: http://www.theguardian.com/...i-arabia-grand-mufti

    daily mail: http://www.dailymail.co.uk/...urages-gambling.html

    buda fetvanın vidoesu arapça bilen varsa çevirisini yapabilir: https://www.youtube.com/watch?v=sCO_nSxdzdU

    şimdi bu kaynaklar ne diyorlar bir bakalım; new york times: "saudi arabia's top cleric" (suudi arabistan'ın en üst müftüsü), independent: "saudi arabia’s highest religious cleric" (suudi arabistan'ın en yüksek mertebedeki dini müftüsü), the guardian: "saudi arabia’s grand mufti" (suudi arabistan'ın büyük/yüce müftüsü), daily mail: "saudi arabia's top religious cleric" (suudi arabistan'ın en üst dini müftüsü). bu haberlerde kullanılan terimlerin kaba tercümesi bu şekilde. tek yabancı dilim ingilizce olduğu için diğer kaynaklara giremiyorum, başka dil ve özellikle arapça bilenler varsa o kaynaklardan da haberlere ulaşabilir.

    buradan da anladığımız üzere, satrancın haram ve yasak olduğunu buyuran adam saçma salak veya sıradan bir müftü değil. suudi arabistanın en üst düzeyde, en yetkili müftüsü. yani benim anladığım, bu adamın satranç yasak ve haram demesi, bizde diyanet'in bu şekilde bir fetva vermesiyle eş değer. hal böyle olunca, suudi arabistan'ın en üst müftüsü islam aleminde az çok lafı geçen ve saygı duyulan bir adamdır diye düşünüyorum. peki adam ne demiş tam olarak? yine aynı yabancı kaynaklara bakarsak, satrancın vakit kaybı olduğunu, insanlar arasında düşmanlığa ve nefrete sebebiyet verdiğini ve alkol ve kumar gibi şeytanın işi olduğunu buyurmuş.

    şimdi eğer bu adamın dediklerine katılacaksak, o zaman öncelikle bizim bu sözlüğü falan hemen kapatmamız lazım. neden mi? adamın mantığına göre satranç vakit kaybı ve insanlar arasında husumete ve nefrete yol açıyorsa, futbol bunun ağa babasını yapıyor da ondan. ben hiç bir satranç maçında rakibine kasti tekme atan ve kafasında cam şişe kırmaya çalışan veya sahaya döner bıçağı atan bir adam görmedim mesela. mesele nefret ve husumetse, dünyada bu duyguları futboldan daha fazla ön plana çıkaran bir spor dalı daha yok. o zaman mesela buraya yazı yazmak falan da haram, yazmayalım kapatalım gidelim burayı, haram nede olsa.

    islama vuracak bir haber çıksın diye bekleyenler vardır mutlaka. ama kardeş, islam adı altında bir tarafta yanı başımızda farklı mezhepten olanla kızları ve kadınları köle yapıp kölelere tecavüz caizdir diyen, diğer tarafta satranç haramdır şeytanın işidir diyen var. sonra insanlar çıkıp bize diyor ki, islam çok güzel sizde gelsenize...

    düzeltme: yanlış anlaşılma olmuş sanırım, anlatmak istediğim suudi arabistanda yayınlanan fetvanın türkiyede dikkate alınacağı değildi. her ülkenin dini fetvası o ülkeyle sınırlı bu konuda bir itirazım yok. demek istediğim şudur ki: suudi arabistan'daki yüksek/büyük/üst düzey müftünün, suudi arabistan içerisindeki sıfatı ve dolayısıyla etkisinin, türkiye ile karşılaştırırsak diyanet ile aynı seviyede.
  • 12
    saat 22:00'da en iyinin belli olacağı spor. şimdiki şampiyon magnus carlsen son dönemdeki formuyla yenilmez gibi gözükse de şu an onu yenebilecek belki de tek isim ile oyunuyor. rakip sergey karjakin elo listesinde ilk 5de olmasa da uzun süredir hazırlandığından şu an ki formunu tam bilemiyoruz. oldukça dirençli oyunu ile magnus'a zorluk çıkartabilir.

    12 maçlık seri üzerinden oynanacak oyun eğer beraberlik ile sonuçlanırsa rapid tempoya(25 dakika+ hamle başına 10 sn ekleme) geçilecek. eğer eşitlik burada da bozulmazsa blitz temposuna(5 dk + hamle başına 3 sn ekleme) geçilecek hala eşitlik bozulmamış ise armegedon(beyaz 5 dk ile siyah 4 dk ile başlayacak. beyaz kazanırsa ünvanı o oyuncu olacak, eğer oyun berabere ya da siyah kazanarak biterse siyah oyuncu ünvanı alacak.) oyununa geçilecek.

    izlemek isteyenler için canlı yayın linki: https://chess24.com/...ss-championship-2016

    not: bugün sadece 1 maç olacak. büyük ihtimalle 2 hafta sürecektir.
  • 18
    adaylar turnuvası başladı. dün ilk turda wang hao ve ıan nepominiatchi çok güzel birer galibiyet aldı. incelemek ve analiz etmek isteyenler için 4 maç:

    https://lichess.org/study/pGuVgRKC/MEmiSd0o

    bugün ikinci gündeyiz izlemek isteyenler için pek çok gm'nin yayını var. ayrıca:

    https://lichess.org/...020-round-2/1b4Y77tC

    buradan takip edebilirsiniz.

    maçlar: alekseenko kirill-fabiano caruanna
    alexander grischuk -ıan nepominiatchi
    anish giri- hao wang
    liren ding- maxime vachier-lagrave

    isim soyisim karışıklığı yaptıysam kusura bakmayın.
  • 20
    türk satrancı hakkında önemli bir detay şu şekildedir.

    https://x.com/.../1835996209980297275

    --- alıntı ---

    aslında her şey 2005 yılında türkiye satranç federasyonu’nun bir kitabın basımıyla ilgili iş bankası’na başvurmasıyla başlıyor. kitapla ilgili görüşmeler yapılırken satranç ve onun özellikle çocuklar üzerindeki etkisi iş bankası yöneticilerini çok etkiliyor. bunun üzerine tarihi bir karar veriyorlar. tam da o sırada a milli futbol takımı dünya üçüncüsü olmanın popülerliğini yaşıyor ve ana sponsorları da iş bankası. banka yöneticileri inanılmaz bir öngörüyle (türkiye’de futbolun nereye gideceğini de muhtemelen tahmin ederek) bu sponsorluğu bitirip türkiye satranç federasyonu’nun ana sponsoru oluyorlar. futbol için ayırdıkları bütçenin tamamını buraya aktarmaya başlıyorlar. işte 2005 yılında başlayan bu iş birliği şu anda bizi uluslararası arenada satranç konusunda dünyanın bilinen ülkeleri arasına sokmuş durumda. iki gündür budapeşte’deyiz. 45. düzenlenen dünya satranç olimpiyatları’nı izlemeye geldik. milli takımımız birbirinden başarılı maçlar çıkarıyor. maç dediğiniz şey 6 saat sürüyor. aynı sandalyenin üstünde, sürekli düşünerek geçen 6 saat. ve fotoğrafta gördüğünüz bu insanlar devletin kendilerine amatör sporcu muamelesi yapmasına, olimpiyatlara katılan diğer sporcular gibi primler yağdırmamasına, ek iş yaparak hayatlarını idame ettirmelerine rağmen buradalar ve bizi temsil ediyorlar. hepsiyle ayrı ayrı gurur duyuyorum ama özellikle ediz ve yağız’a ayrı bir yer açmam gerekli. ediz gürel 2008 doğumlu. 2023 dünya satranç şampiyonası’nda hamle yapan en genç oyuncu olmuştu. dünya kupası gibi dünyanın en iyi satranç sporcularının yarıştığı turnuvada 1. turda büyükusta olan rakibine karşı gösterdiği başarılı performans sonucunda rakibinin 28 hamlede maçı terk etmesi ile dünya satranç gündemine damga vurdu. şu anda burada oynadığı hiçbir maçı kaybetmiş değil.

    yağız kaan erdoğmuş, 2011 doğumlu ve 11 yaşında büyükusta ünvanını aldı. abu dabi satranç festivalindeki başarılı performansı ile 2601 elo puanına ulaşan yağız kaan erdoğmuş, dünya 20 yaş altı sıralamasında ilk 20’ye girmeyi başardı.

    geleceğimiz onların başarısı ve diğer çocuklara örnek olmaları sayesinde çok parlak.

    olimpiyatlarda ilk 10 ülke arasına girmemiz işten bile değil. satranç federasyonu başkanı gülkız tulay inanılmaz bir çaba içinde. satrançta yeteneğin fark edilmesi ve bu spora başlanması 6-8 yaş aralığında oluyor genelde. ama bizim güzide eğitim sistemimiz ilkokulun ilk 4 yılında tüm seçmeli dersleri (satranç dahil) kaldırınca eğitimin içinde resmi olarak yer alamıyor satranç. ne gam. iş bankası’nın desteğiyle şu ana kadar tam 40 bin okulda (zaten 45 bin okul var) satranç sınıfı kurulmuş durumda. bu kadar emek beraberinde de böyle bir başarıyı getiriyor. paris olimpiyatlarında sporcularımızı izlerken hissettiğim duygunun aynısını, aynı gururu dün onları izlerken de yaşadım. tanışmaktan onur, gurur duydum. gelecek için umutlandım. sağ olun, var olun…

    https://gss.gs/0Pp.jpeg

    --- alıntı ---
tümünü göster
App Store'dan indirin Google Play'den alın