1
galatasaray hamamı, veya diğer adıyla tarihi galatasaray hamamı, galatasaray külliyesi içinde yer alıp, sultan ii. beyazıt tarafından 1481 yılında külliye ile beraber inşa ettirilmiştir.
hamamın konumu;
http://img213.imagevenue.com/...Harita_122_855lo.jpg
hamam, kuloğlu mahallesi’nde turnacıbaşı caddesi ile çapanoğlu sokağı’nın kavşağında yer almakla birlikte tam adresi turnacıbaşı sokak no: 24 beyoğlu/istanbul'dur.
yapı 1965'te kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiş ve hamama küçük bir kadınlar bölümü eklenmiştir.
galatasaray hamamı’nın yapımı gizemli bir hikayeye dayanır. sultan beyazıt o zamanlar şu anki galatasaray lisesi ve galatasaray hamamı’nın yer aldığı arsada gezinirken bir kulübe gözüne çarpar. bu kulübe zamanın sayılan zatlarından olan gül baba’ya aittir, sultan beyazıt bu zat ile tanışıp “gül baba bir dileğiniz var mıdır?” diye buyurur ve gül baba da cevaben bu arsaya yüzyıllara hükmedecek içinde büyük bir mektep ve büyük kubbeli hamam bulanacak bir külliye yapılmasını ister. sultan beyazıt bu dileği aynen kabul ederek 1481 yılında külliyeyi inşa ettirir. gül baba’nın yatırı halen külliye içindedir ve galatasaray hamamı, gül baba’nın belirttiği üzere yüzyıllardır ayaktadır.
“galatasaray tarihi” adlı eserin yazarı merhum fethi isfendiyaroğlu galatasaray hamamı’nın kendi öğrenciliği süresince galatasaray lisesi öğrencilerine hizmet verdiğini belirtmektedir; “evvelce bizim zamanımızda her sabah hamam servisi tertibatı vardı. talebeler yatakhanelerden grup grup toplanarak mektebin arka bahçesine bitişik olan galatasaray hamamı’na sevkedilirlerdi. talebeler hamamdayken bu hamamın sokağa bakan tarafındaki kapı kapalı tutulurdu ve dışarıdan hiçbir müşterinin girmesine müsaade edilmezdi.”
hamamın kat planı;
http://img286.imagevenue.com/..._Hamam_122_130lo.jpg
hamamın turnacıbaşı caddesi'ne bakan ve soyunmalık kısmına açılan girişi;
http://img135.imagevenue.com/...4771_1_122_127lo.jpg
hamamın çapanoğlu sokağı'na bakan yan cephesi;
http://img280.imagevenue.com/...4445_3_122_401lo.jpg
hamamın arka cephesi;
http://img244.imagevenue.com/...9308_2_122_580lo.jpg
hamamın galatasaray lisesi'ne bitişik olan duvarı;
http://img222.imagevenue.com/...539_6_122_1058lo.jpg
hamamın sonradan eklenen soyunmalık(u: insanların kenarlardaki özel odalarda kıyafetlerini değiştirdikleri ve ortadaki ana mekanda sosyalleştikleri, bir diğer adı da "camekan" olan hamamın giriş kısmıdır.) bölümünün belirli bir şekli yoktur. içerisinde kagir bir merdivenle çıkılan, soyunma odalarının bulunduğu, gelerili iki asma kat mevcut olmakla birlikte toplam 72 adet soyunma odası bulunmaktadır. taştan yığma şekilde inşa edilmiş ve ortasında bir süs havuzu bulunan mekanın üzeri ahşaptan kırma bir çatı ile örtülü olup ortasından iç kısmı aydınlatmak maksadıyla açılmış bir aydınlatma feneri yükselmektedir. ayrıca iç kısımda yine aydınlatmayı sağlamak için kandiller de bulunmaktadır.
hamamın soyunmalık kısmı*;
http://img31.imagevenue.com/...9414_7_122_201lo.jpg
dikdörtgen biçimindeki soğukluk(u: soyunmalık ile sıcaklık arasındaki geçiş mekanı olup bir diğer adı da "ılıklık"tır. fazla sıcağa tahammül edemeyen insanlar genelde burada yıkanmayı tercih ederler.) bölümünün üzeri beşik tonozla(u: ortadan ikiye bölünmüş bir silindir şeklinde olan ve dikdörtgen şeklindeki mekanların üzerini kapatan taştan veya tuğladan yapılmış çatı örtüsü çeşididir.) örtülüdür. girişe göre sağ tarafında genişçe bir yıkanma yeri, sol tarafında ise tuvaletler(u: "hela" olarak da adlandırılırlar.) ve tıraşlıklar(u: bir diğer adı da "usturalık" olan ismiyle müsemma hamam kısmıdır.) yer almaktadır.
kare şeklindeki sıcaklık(u: hamamın ana yıkanma ve aynı zamanda en sıcak olan bölümüdür. insanlar burada topluca yıkanırlar ve sosyalleşirler.) kısmı, köşelerde birer olmak üzere dört tane halvet(u: mahremiyet sağlanması için girişleri havlu veya ahşap bir kapı ile kapatılan küçük yıkanma hücreleridir.) ve bu halvetlerin arasındaki yine dört adet eyvandan(u: dört yanından bir tarafı kendisinden daha büyük bir ana mekana açılan yıkanma cepleridir.) oluşmaktadır. mekanın ortasında uçları kırık kare, bir bakıma tüm kenarları eşit boyda olmayan sekizgen şeklinde bir göbek taşı(u: insanların üzerine yatıp tellaklar tarafından keselendiği veya masaja tabi tutulduğu yerden yüksek ve içeriden ısıtılan yapıdır.) bulunmaktadır. buradan ayrıca üzeri beşik tonozla örtülü bir başka ılıklığa daha geçilmektedir. sıcaklık bölümünün üzeri büyük bir kubbe ile örtülüdür. eyvanların üzeri bu merkezi kubbeye dik uzanan beşik tonozlar ile, halvetlerin üzeri ise çapraz tonozla(u: taştan veya tuğladan inşa edilen ve kare biçimindeki mekanların üzerini kapatmakta kullanılan dört kısımlı ve içerisine çarpı çizilmiş bir kare görünümüne sahip çatı örtüsüdür.) örtülüdür. mekanda toplam 42 adet kurna(u: hamamlarda muslukların altında bulunan ve yıkanmak için tas yardımıyla içerisinden su alınan oval şekle sahip mermerden teknedir.) vardır. filgözleri(u: hamamların kubbe ve tonozlarında bulunan ve iç mekanın aydınlatmasını sağlayan, camdan yapılmış bombeli küçük pencerelerdir.) ve sonradan eklenmiş yapay aydınlatma elemanları aydınlatmayı sağlamaktadır.
hamamın sıcaklık bölümünün iç yapısı(u: resimde halvetlere açılan 2 adet köşe geçidi, göbek taşı, üzeri beşik tonozla örtülü 3 adet eyvan ve ana kubbe gözükmektedir.);
http://img102.imagevenue.com/...1284_10_122_84lo.jpg
hamamın sıcaklık bölümünün dış yapısı(u: resimde ana kubbeye dik uzanan 2 adet eyvan beşik tonozu ve halvetlerin üzerini örten çapraz tonozlardan biri gözükmektedir);
http://img267.imagevenue.com/...7593_4_122_400lo.jpg
yapının ısıtma sistemi yakın tarihe kadar kadar bir külhandan(u: bir diğer adı da "ateşlik" olan ve hamamın arkasında yerden aşağı bir seviyede bulunan kapalı ocak kısmıdır.) oluşmaktaydı. hamamın kendisini ve suyunu ısıtmak için burada odun ve kömür kullanılmaktaydı. 1998'de hamamın ısıtma sisteme doğalgaza dönüştürülmüştür. hamamın iç kısmında bu yeni tesisat gözükmektedir.
günümüzde hamam hala çalışmakta olup yüksek fiyatlarından ötürü günlük kullanımdan ziyade turistik talebe hizmet etmektedir.
kaynaklar:
- galata hamamları ve kılıç ali paşa hamamı koruma önerileri, mimar bektaş baran, yıldız teknik üniversitesi fen bilimleri enstitüsü yüksek lisans tezi, 2006
- http://www.ibb.gov.tr
- http://www.istanbul.net.tr
- http://www.yusufcelebihamami.com
hamamın konumu;
http://img213.imagevenue.com/...Harita_122_855lo.jpg
hamam, kuloğlu mahallesi’nde turnacıbaşı caddesi ile çapanoğlu sokağı’nın kavşağında yer almakla birlikte tam adresi turnacıbaşı sokak no: 24 beyoğlu/istanbul'dur.
yapı 1965'te kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiş ve hamama küçük bir kadınlar bölümü eklenmiştir.
galatasaray hamamı’nın yapımı gizemli bir hikayeye dayanır. sultan beyazıt o zamanlar şu anki galatasaray lisesi ve galatasaray hamamı’nın yer aldığı arsada gezinirken bir kulübe gözüne çarpar. bu kulübe zamanın sayılan zatlarından olan gül baba’ya aittir, sultan beyazıt bu zat ile tanışıp “gül baba bir dileğiniz var mıdır?” diye buyurur ve gül baba da cevaben bu arsaya yüzyıllara hükmedecek içinde büyük bir mektep ve büyük kubbeli hamam bulanacak bir külliye yapılmasını ister. sultan beyazıt bu dileği aynen kabul ederek 1481 yılında külliyeyi inşa ettirir. gül baba’nın yatırı halen külliye içindedir ve galatasaray hamamı, gül baba’nın belirttiği üzere yüzyıllardır ayaktadır.
“galatasaray tarihi” adlı eserin yazarı merhum fethi isfendiyaroğlu galatasaray hamamı’nın kendi öğrenciliği süresince galatasaray lisesi öğrencilerine hizmet verdiğini belirtmektedir; “evvelce bizim zamanımızda her sabah hamam servisi tertibatı vardı. talebeler yatakhanelerden grup grup toplanarak mektebin arka bahçesine bitişik olan galatasaray hamamı’na sevkedilirlerdi. talebeler hamamdayken bu hamamın sokağa bakan tarafındaki kapı kapalı tutulurdu ve dışarıdan hiçbir müşterinin girmesine müsaade edilmezdi.”
hamamın kat planı;
http://img286.imagevenue.com/..._Hamam_122_130lo.jpg
hamamın turnacıbaşı caddesi'ne bakan ve soyunmalık kısmına açılan girişi;
http://img135.imagevenue.com/...4771_1_122_127lo.jpg
hamamın çapanoğlu sokağı'na bakan yan cephesi;
http://img280.imagevenue.com/...4445_3_122_401lo.jpg
hamamın arka cephesi;
http://img244.imagevenue.com/...9308_2_122_580lo.jpg
hamamın galatasaray lisesi'ne bitişik olan duvarı;
http://img222.imagevenue.com/...539_6_122_1058lo.jpg
hamamın sonradan eklenen soyunmalık(u: insanların kenarlardaki özel odalarda kıyafetlerini değiştirdikleri ve ortadaki ana mekanda sosyalleştikleri, bir diğer adı da "camekan" olan hamamın giriş kısmıdır.) bölümünün belirli bir şekli yoktur. içerisinde kagir bir merdivenle çıkılan, soyunma odalarının bulunduğu, gelerili iki asma kat mevcut olmakla birlikte toplam 72 adet soyunma odası bulunmaktadır. taştan yığma şekilde inşa edilmiş ve ortasında bir süs havuzu bulunan mekanın üzeri ahşaptan kırma bir çatı ile örtülü olup ortasından iç kısmı aydınlatmak maksadıyla açılmış bir aydınlatma feneri yükselmektedir. ayrıca iç kısımda yine aydınlatmayı sağlamak için kandiller de bulunmaktadır.
hamamın soyunmalık kısmı*;
http://img31.imagevenue.com/...9414_7_122_201lo.jpg
dikdörtgen biçimindeki soğukluk(u: soyunmalık ile sıcaklık arasındaki geçiş mekanı olup bir diğer adı da "ılıklık"tır. fazla sıcağa tahammül edemeyen insanlar genelde burada yıkanmayı tercih ederler.) bölümünün üzeri beşik tonozla(u: ortadan ikiye bölünmüş bir silindir şeklinde olan ve dikdörtgen şeklindeki mekanların üzerini kapatan taştan veya tuğladan yapılmış çatı örtüsü çeşididir.) örtülüdür. girişe göre sağ tarafında genişçe bir yıkanma yeri, sol tarafında ise tuvaletler(u: "hela" olarak da adlandırılırlar.) ve tıraşlıklar(u: bir diğer adı da "usturalık" olan ismiyle müsemma hamam kısmıdır.) yer almaktadır.
kare şeklindeki sıcaklık(u: hamamın ana yıkanma ve aynı zamanda en sıcak olan bölümüdür. insanlar burada topluca yıkanırlar ve sosyalleşirler.) kısmı, köşelerde birer olmak üzere dört tane halvet(u: mahremiyet sağlanması için girişleri havlu veya ahşap bir kapı ile kapatılan küçük yıkanma hücreleridir.) ve bu halvetlerin arasındaki yine dört adet eyvandan(u: dört yanından bir tarafı kendisinden daha büyük bir ana mekana açılan yıkanma cepleridir.) oluşmaktadır. mekanın ortasında uçları kırık kare, bir bakıma tüm kenarları eşit boyda olmayan sekizgen şeklinde bir göbek taşı(u: insanların üzerine yatıp tellaklar tarafından keselendiği veya masaja tabi tutulduğu yerden yüksek ve içeriden ısıtılan yapıdır.) bulunmaktadır. buradan ayrıca üzeri beşik tonozla örtülü bir başka ılıklığa daha geçilmektedir. sıcaklık bölümünün üzeri büyük bir kubbe ile örtülüdür. eyvanların üzeri bu merkezi kubbeye dik uzanan beşik tonozlar ile, halvetlerin üzeri ise çapraz tonozla(u: taştan veya tuğladan inşa edilen ve kare biçimindeki mekanların üzerini kapatmakta kullanılan dört kısımlı ve içerisine çarpı çizilmiş bir kare görünümüne sahip çatı örtüsüdür.) örtülüdür. mekanda toplam 42 adet kurna(u: hamamlarda muslukların altında bulunan ve yıkanmak için tas yardımıyla içerisinden su alınan oval şekle sahip mermerden teknedir.) vardır. filgözleri(u: hamamların kubbe ve tonozlarında bulunan ve iç mekanın aydınlatmasını sağlayan, camdan yapılmış bombeli küçük pencerelerdir.) ve sonradan eklenmiş yapay aydınlatma elemanları aydınlatmayı sağlamaktadır.
hamamın sıcaklık bölümünün iç yapısı(u: resimde halvetlere açılan 2 adet köşe geçidi, göbek taşı, üzeri beşik tonozla örtülü 3 adet eyvan ve ana kubbe gözükmektedir.);
http://img102.imagevenue.com/...1284_10_122_84lo.jpg
hamamın sıcaklık bölümünün dış yapısı(u: resimde ana kubbeye dik uzanan 2 adet eyvan beşik tonozu ve halvetlerin üzerini örten çapraz tonozlardan biri gözükmektedir);
http://img267.imagevenue.com/...7593_4_122_400lo.jpg
yapının ısıtma sistemi yakın tarihe kadar kadar bir külhandan(u: bir diğer adı da "ateşlik" olan ve hamamın arkasında yerden aşağı bir seviyede bulunan kapalı ocak kısmıdır.) oluşmaktaydı. hamamın kendisini ve suyunu ısıtmak için burada odun ve kömür kullanılmaktaydı. 1998'de hamamın ısıtma sisteme doğalgaza dönüştürülmüştür. hamamın iç kısmında bu yeni tesisat gözükmektedir.
günümüzde hamam hala çalışmakta olup yüksek fiyatlarından ötürü günlük kullanımdan ziyade turistik talebe hizmet etmektedir.
kaynaklar:
- galata hamamları ve kılıç ali paşa hamamı koruma önerileri, mimar bektaş baran, yıldız teknik üniversitesi fen bilimleri enstitüsü yüksek lisans tezi, 2006
- http://www.ibb.gov.tr
- http://www.istanbul.net.tr
- http://www.yusufcelebihamami.com
