2
bisiklet yarışları:
yarışlar; velodrom (pist), yol yarışları ve kros olmak üzere üçe ayrılmaktadır. erkek profesyonel yarışçılar her üç dalda da yarışırlar. bayanlar arasında ise yalnızca amatör olarak velodrom ve yol yarışları yapılmaktadır.
i. velodrom (pist yarişlari)
oval bir pistte turlar hâlinde yapılan bu yarışlarda turların uzunluğu 1 ile 80 km arasında değişir.
pist: pistler açık ya da kapalı olur. açık olan pistler beton ya da asfalt yüzeyli olmalıdır. kapalı olan pistler ise genellikle ahşap yüzeylidir. dünya şampiyonaları 333 metrelik pistlerde yapılır. bunun dışında 250 metrelik pistler de bulunur. pistler içe doğru 12 derece ile 55 derece arasındaki eğimlerle yapılır. pistin genişliği uluslar arası kurallara göre en az 7 metredir.
yarışlar saat yönünün tersinde koşulur. pistte özel etap başlangıcını belirleyen çizgiler, bitiş çizgileri ve değişik standart uzunluklar için başlangıç noktalarını belirleyen pist işaretleri vardır. 20 cm eninde ve pistin iç yanına çekilen mavi şerit yarış alanının sınırıdır. içten 90 cm'ye çizilen kırmızı şeridi sürat yarışçıları kullanır. pist eninin içten, üçte birine çizilen ince mavi çizgiyi de uzun mesafe yarışçıları kullanır.
kullanılan malzemeler: velodrom bisikletleri hafiftirler (56 kg). freni veya vitesi olmayan bu bisikletler ayrıca son derece sağlamdırlar. lâstikleri ince kauçuktan ve iç lâstikli olarak yapılmaktadır. lâstik değiştirilirken tekerlek tümüyle değiştirilmektedir.
bisikletçiler kısa kollu fanilâ, koyu renk şort giyerler ve kask tabir edilen koruyucu bir başlık takarlar. isteğe bağlı olmakla beraber çorap ve eldiven de kullanabilirler. ayrıca ayakkabıların ayağa tam uyması sürati artırmada önemli rol oynar. bisikletçilerin kulüplerinden ulusal kurallara uygun lisans almaları gerekir.
velodrom disiplinleri
1. sürat (sprint): iki yarışçı arasında 333 metrelik 3 tur (1 km) hâlinde koşulur. sıra kura ile saptanır. yarış, özellikle son 200 metrede süratlenir. yarış sırasında, son 200 m'de kulvar değiştiren yarışmacı diskalifiye edilir, dolayısıyla diğer sporcu turu tamamlamasa da birinci olur. normalde ise varış çizgisine ilk ulaşan sporcu yarışı kazanır.
2. çifte (tandem): iki kişilik bisiklette yapılmasından dolayı çifte denir. yarış pisti 1500 metredir. kuralları aynı sürat yarışında olduğu gibidir.
3. saate karşı bireysel (pursuit): iki yarışçının zamana karşı yaptığı yarıştır. yarışçılar, pistin karşılıklı uçlarından yarışa başlarlar. pist uzunluğu bayanlarda 3000 metre, erkeklerde 4000 metre, genç erkeklerde 3000 metre, profesyonel erkeklerde ise 5000 metredir. yarış sırasında ilk 30 metrede ortaya çıkan lâstik patlaması ve diğer mekanik aksaklıklarda yarışa yeniden başlanır. 30 metreden sonra bu tür aksaklıklarda yarışmacı yarışı terk etmek zorundadır. yarışı, en iyi zamanda bitiren yarışmacı yarışın bir üst turuna geçer. çeyrek finalden itibaren rakibi geçme esası uygulanır.
4. saate karşı takım (team pursuit): 4 yarışçı ve 4 bisikletten oluşan takımlar yarışırlar. ilk üç yarışçısı yarışı önce bitiren takım yarışı kazanır. elemelerde en iyi zamanı veren 4 takım finallere yükselme esası ile yarışır.
5. 1 km saate karşı (1 km time trial): yarışın uzunluğu 1 km'dir. yarışçı tek başına yarışır. en iyi zamanı koşan yarışçı yarışı kazanır. yarışmacıların çıkış sıraları, bir önceki şampiyonadaki klâsman derecelerine göre belirlenir. dünya şampiyonalarında en iyi dereceye sahip olan ilk üç yarışmacı, bir sonraki şampiyonada en son sırada çıkış yapar.
6. motorlu: amatör ve profesyonel olarak, ya belirli bir mesafe üzerinden ya da 1 saat süre üzerinden yapılır. bu yarışta bisikletçiler, önden giden yardımcı motosikletlerin rüzgâr kesici görevi yapmalarıyla 150 km/saat'e varan hıza ulaşabilirler. mesafeyi ilk bitiren ya da süre sonunda en önde olan yarışmacı birinci olur.
7. puanlı yarış: 50 km mesafede 25 kadar yarışmacının puan toplayarak yarışmasıdır. puanlar, her turda bitiş çizgisini önde geçen ilk yarışçıya verilir. 1'inci 5, 2'nci 3, 3'üncü 2, 4'üncü 1 puan alır. yarışmayı en çok puan toplayan yarışmacı kazanır. son turda ise puanlar iki kat olarak hesaplanır.
ii. yol yarişlari:
1. etaplı yol yarışları: 26 güne kadar çıkan ve toplam 3500 km'yi bulan yarışlardır. bu tür yarışlara, 1 günden fazla sürmeleri nedeniyle "tur" adı verilir. karşılaşmalar belli şehirler arasında yapılır.
takımlar yarışlarda 68 kişilik ekipler hâlinde yarışırlar. 6 kişilik ekiplerde en iyi zamanı veren 3, 8 kişilik ekiplerde en iyi zamanı veren 4 sporcunun dereceleri toplanarak takım klâsmanı oluşturulur. etaplı yarışlarda, yarışı en iyi zamanda götüren yarışmacıya sarı ya da pembe, en iyi yokuş çıkan yarışmacıya mor, en çok sprint puanı toplayan yarışmacıya da yeşil forma giydirilir. yarışlarda bir etabın uzunluğu amatörlerde en fazla 190 km, profesyonellerde 280 km, bayanlarda 70 km olabilir. yarışlar normal karayollarında yapılır. sporcuların gittiği yöndeki trafik tamamen durdurulur.
2. tek günlük yol yarışları: yarışlar kendi aralarında; "yol mukavemet" ve "gösteri yarışları" olmak üzere ikiye ayrılır. genellikle birincilikler şeklinde düzenlenirler. mesafeler 1 günde profesyonellerde 250 km'ye, amatörlerde 200 km'ye kadar çıkar. çizgiyi ilk geçen yarışmacı yarışı kazanır.
kullanılan malzemeler: yol yarışlarında mesafe uzun olduğundan, bisikletler bazı ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olmalıdır. örneğin bisikletçinin yanında su kapları, pompa gibi malzemelerin bulunması gerekir. bu yarışmalarda kullanılan bisikletler, velodrom bisikletlerinden farklı olarak 12 ya da 16 vitesli olup daha sağlam yapıdadırlar. bununla birlikte ağırlıkları yaklaşık 10 kg'dır. bisikletçilerin formalarına yiyecek taşımaya yarayan torbalar dikilir. sele sürtmesini önlemek için şortlarında güderiden ağ bulunur. ayakkabıların tabanları esnek olmayan malzemeden yapılır. eldiven, çorap ve hafif kepler giysiyi tamamlar. bütün sporcuların kask takma zorunluluğu vardır. başlıca yarışma sınıfları şunlardır:
a. ferdî birincilik: turda toplam zamanı en az olan yarışmacının birinciliğidir. alınan iyi puanlarda zaman indirimi, kötü puanlardaysa zaman eklemesi yapılır.
b. takım birinciliği: 4 ile 12 yarışçıdan oluşan takımlarla yapılır. takım sıralaması, her takımdan her günkü en iyi üç yarışçının toplam zamanlarının bir araya gelmesiyle yapılır.
yol yarışçılarının, binlerce km antrenman sonucu kazanılmış dayanıklıkları olmalıdır. ancak bedensel gücün yanında beceri ve kurnazlığın da rolü büyüktür. yarışçının ne zaman hızlanacağı, ne zaman gruba katılacağı veya ne zaman gruptan ayrılacağına çabuk karar vermesi gerekir. kararlı ve zekice yürütülen yarışta hız kazanmak büyük ölçüde kolaylaşır. sporcular antrenmanlar sırasında yılda 25000-30000 km mesafe katederek inanılmaz bir çalışma gerçekleştirirler.
iii. kros
32 km'lik özel bir parkurda normal yolların geçilmesi, çitlerin, sulu engellerin ve devrilmiş ağaçların aşılması biçiminde yapılır. bazen su çukurları, devrik ağaçlar gibi engellerde bisikletçi bisikletinden inmek zorunda kalır. ancak engellerin olağanüstü akrobatik numaralara neden olacak şekilde olmaması gerekir.
kros yarışlarındaki bisikletler yol bisikletlerine benzer. farklı olarak lâstikleri daha çok dişli, zincirliği korumalı ve frenleri çamurla kaplanmaması için özel olmalıdır. yarışmacı yarış sırasında bisikletini taşımak zorunda kalabileceğinden, bedensel dayanıklılığının yeterli olması gerekir. bisiklet krosu bir günlük yarıştır. parkuru birinci tamamlayan yarışmacı yarışı kazanır.
dağ bisikleti disiplinleri:
dağ bisikleti yarışları offroad olarak tanımlanan arazi yarışları olup üçe ayrılırlar:
1. crosscountry (kros) yarışı: kros yarışları en az 600 m'lik, en çok 5 km'lik parkurlar içinde yapılmalıdır.
2. downhill (iniş) yarışı: iniş yarışı, zamana karşı bireysel yarışlar olup kask, dizlik ve vücudu koruyucu (protector) malzemeleri kullanmak zorunludur.
3. tırmanma yarışları: bireysel yarışlardır.
not: alıntı.
yarışlar; velodrom (pist), yol yarışları ve kros olmak üzere üçe ayrılmaktadır. erkek profesyonel yarışçılar her üç dalda da yarışırlar. bayanlar arasında ise yalnızca amatör olarak velodrom ve yol yarışları yapılmaktadır.
i. velodrom (pist yarişlari)
oval bir pistte turlar hâlinde yapılan bu yarışlarda turların uzunluğu 1 ile 80 km arasında değişir.
pist: pistler açık ya da kapalı olur. açık olan pistler beton ya da asfalt yüzeyli olmalıdır. kapalı olan pistler ise genellikle ahşap yüzeylidir. dünya şampiyonaları 333 metrelik pistlerde yapılır. bunun dışında 250 metrelik pistler de bulunur. pistler içe doğru 12 derece ile 55 derece arasındaki eğimlerle yapılır. pistin genişliği uluslar arası kurallara göre en az 7 metredir.
yarışlar saat yönünün tersinde koşulur. pistte özel etap başlangıcını belirleyen çizgiler, bitiş çizgileri ve değişik standart uzunluklar için başlangıç noktalarını belirleyen pist işaretleri vardır. 20 cm eninde ve pistin iç yanına çekilen mavi şerit yarış alanının sınırıdır. içten 90 cm'ye çizilen kırmızı şeridi sürat yarışçıları kullanır. pist eninin içten, üçte birine çizilen ince mavi çizgiyi de uzun mesafe yarışçıları kullanır.
kullanılan malzemeler: velodrom bisikletleri hafiftirler (56 kg). freni veya vitesi olmayan bu bisikletler ayrıca son derece sağlamdırlar. lâstikleri ince kauçuktan ve iç lâstikli olarak yapılmaktadır. lâstik değiştirilirken tekerlek tümüyle değiştirilmektedir.
bisikletçiler kısa kollu fanilâ, koyu renk şort giyerler ve kask tabir edilen koruyucu bir başlık takarlar. isteğe bağlı olmakla beraber çorap ve eldiven de kullanabilirler. ayrıca ayakkabıların ayağa tam uyması sürati artırmada önemli rol oynar. bisikletçilerin kulüplerinden ulusal kurallara uygun lisans almaları gerekir.
velodrom disiplinleri
1. sürat (sprint): iki yarışçı arasında 333 metrelik 3 tur (1 km) hâlinde koşulur. sıra kura ile saptanır. yarış, özellikle son 200 metrede süratlenir. yarış sırasında, son 200 m'de kulvar değiştiren yarışmacı diskalifiye edilir, dolayısıyla diğer sporcu turu tamamlamasa da birinci olur. normalde ise varış çizgisine ilk ulaşan sporcu yarışı kazanır.
2. çifte (tandem): iki kişilik bisiklette yapılmasından dolayı çifte denir. yarış pisti 1500 metredir. kuralları aynı sürat yarışında olduğu gibidir.
3. saate karşı bireysel (pursuit): iki yarışçının zamana karşı yaptığı yarıştır. yarışçılar, pistin karşılıklı uçlarından yarışa başlarlar. pist uzunluğu bayanlarda 3000 metre, erkeklerde 4000 metre, genç erkeklerde 3000 metre, profesyonel erkeklerde ise 5000 metredir. yarış sırasında ilk 30 metrede ortaya çıkan lâstik patlaması ve diğer mekanik aksaklıklarda yarışa yeniden başlanır. 30 metreden sonra bu tür aksaklıklarda yarışmacı yarışı terk etmek zorundadır. yarışı, en iyi zamanda bitiren yarışmacı yarışın bir üst turuna geçer. çeyrek finalden itibaren rakibi geçme esası uygulanır.
4. saate karşı takım (team pursuit): 4 yarışçı ve 4 bisikletten oluşan takımlar yarışırlar. ilk üç yarışçısı yarışı önce bitiren takım yarışı kazanır. elemelerde en iyi zamanı veren 4 takım finallere yükselme esası ile yarışır.
5. 1 km saate karşı (1 km time trial): yarışın uzunluğu 1 km'dir. yarışçı tek başına yarışır. en iyi zamanı koşan yarışçı yarışı kazanır. yarışmacıların çıkış sıraları, bir önceki şampiyonadaki klâsman derecelerine göre belirlenir. dünya şampiyonalarında en iyi dereceye sahip olan ilk üç yarışmacı, bir sonraki şampiyonada en son sırada çıkış yapar.
6. motorlu: amatör ve profesyonel olarak, ya belirli bir mesafe üzerinden ya da 1 saat süre üzerinden yapılır. bu yarışta bisikletçiler, önden giden yardımcı motosikletlerin rüzgâr kesici görevi yapmalarıyla 150 km/saat'e varan hıza ulaşabilirler. mesafeyi ilk bitiren ya da süre sonunda en önde olan yarışmacı birinci olur.
7. puanlı yarış: 50 km mesafede 25 kadar yarışmacının puan toplayarak yarışmasıdır. puanlar, her turda bitiş çizgisini önde geçen ilk yarışçıya verilir. 1'inci 5, 2'nci 3, 3'üncü 2, 4'üncü 1 puan alır. yarışmayı en çok puan toplayan yarışmacı kazanır. son turda ise puanlar iki kat olarak hesaplanır.
ii. yol yarişlari:
1. etaplı yol yarışları: 26 güne kadar çıkan ve toplam 3500 km'yi bulan yarışlardır. bu tür yarışlara, 1 günden fazla sürmeleri nedeniyle "tur" adı verilir. karşılaşmalar belli şehirler arasında yapılır.
takımlar yarışlarda 68 kişilik ekipler hâlinde yarışırlar. 6 kişilik ekiplerde en iyi zamanı veren 3, 8 kişilik ekiplerde en iyi zamanı veren 4 sporcunun dereceleri toplanarak takım klâsmanı oluşturulur. etaplı yarışlarda, yarışı en iyi zamanda götüren yarışmacıya sarı ya da pembe, en iyi yokuş çıkan yarışmacıya mor, en çok sprint puanı toplayan yarışmacıya da yeşil forma giydirilir. yarışlarda bir etabın uzunluğu amatörlerde en fazla 190 km, profesyonellerde 280 km, bayanlarda 70 km olabilir. yarışlar normal karayollarında yapılır. sporcuların gittiği yöndeki trafik tamamen durdurulur.
2. tek günlük yol yarışları: yarışlar kendi aralarında; "yol mukavemet" ve "gösteri yarışları" olmak üzere ikiye ayrılır. genellikle birincilikler şeklinde düzenlenirler. mesafeler 1 günde profesyonellerde 250 km'ye, amatörlerde 200 km'ye kadar çıkar. çizgiyi ilk geçen yarışmacı yarışı kazanır.
kullanılan malzemeler: yol yarışlarında mesafe uzun olduğundan, bisikletler bazı ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olmalıdır. örneğin bisikletçinin yanında su kapları, pompa gibi malzemelerin bulunması gerekir. bu yarışmalarda kullanılan bisikletler, velodrom bisikletlerinden farklı olarak 12 ya da 16 vitesli olup daha sağlam yapıdadırlar. bununla birlikte ağırlıkları yaklaşık 10 kg'dır. bisikletçilerin formalarına yiyecek taşımaya yarayan torbalar dikilir. sele sürtmesini önlemek için şortlarında güderiden ağ bulunur. ayakkabıların tabanları esnek olmayan malzemeden yapılır. eldiven, çorap ve hafif kepler giysiyi tamamlar. bütün sporcuların kask takma zorunluluğu vardır. başlıca yarışma sınıfları şunlardır:
a. ferdî birincilik: turda toplam zamanı en az olan yarışmacının birinciliğidir. alınan iyi puanlarda zaman indirimi, kötü puanlardaysa zaman eklemesi yapılır.
b. takım birinciliği: 4 ile 12 yarışçıdan oluşan takımlarla yapılır. takım sıralaması, her takımdan her günkü en iyi üç yarışçının toplam zamanlarının bir araya gelmesiyle yapılır.
yol yarışçılarının, binlerce km antrenman sonucu kazanılmış dayanıklıkları olmalıdır. ancak bedensel gücün yanında beceri ve kurnazlığın da rolü büyüktür. yarışçının ne zaman hızlanacağı, ne zaman gruba katılacağı veya ne zaman gruptan ayrılacağına çabuk karar vermesi gerekir. kararlı ve zekice yürütülen yarışta hız kazanmak büyük ölçüde kolaylaşır. sporcular antrenmanlar sırasında yılda 25000-30000 km mesafe katederek inanılmaz bir çalışma gerçekleştirirler.
iii. kros
32 km'lik özel bir parkurda normal yolların geçilmesi, çitlerin, sulu engellerin ve devrilmiş ağaçların aşılması biçiminde yapılır. bazen su çukurları, devrik ağaçlar gibi engellerde bisikletçi bisikletinden inmek zorunda kalır. ancak engellerin olağanüstü akrobatik numaralara neden olacak şekilde olmaması gerekir.
kros yarışlarındaki bisikletler yol bisikletlerine benzer. farklı olarak lâstikleri daha çok dişli, zincirliği korumalı ve frenleri çamurla kaplanmaması için özel olmalıdır. yarışmacı yarış sırasında bisikletini taşımak zorunda kalabileceğinden, bedensel dayanıklılığının yeterli olması gerekir. bisiklet krosu bir günlük yarıştır. parkuru birinci tamamlayan yarışmacı yarışı kazanır.
dağ bisikleti disiplinleri:
dağ bisikleti yarışları offroad olarak tanımlanan arazi yarışları olup üçe ayrılırlar:
1. crosscountry (kros) yarışı: kros yarışları en az 600 m'lik, en çok 5 km'lik parkurlar içinde yapılmalıdır.
2. downhill (iniş) yarışı: iniş yarışı, zamana karşı bireysel yarışlar olup kask, dizlik ve vücudu koruyucu (protector) malzemeleri kullanmak zorunludur.
3. tırmanma yarışları: bireysel yarışlardır.
not: alıntı.
