12
hayata veda etmiş eski chp genel başkanı ve aynı zamanda galatasaraylı olan siyasetçi.
son 5,5 yıldır felçli yaşıyordu.
felç geçirmeden önce genç görünmek için spor ve beslenmesine dikkat etmesi ile meşhurdu.
türkiye'nin 2002'den sonraki siyasileri içinde hitabet yeteneği en güçlü politikacısıydı.
fakat türkiye'de asla iktidar olmamak için siyaset yapan iki siyasetçisinden biriydi. diğeri de devlet bahçeli'dir.
deniz baykal, yakışıklı, güzel konuşan, genç bir akademisyen olarak, siyasete 1973'te bülent ecevit’in “ortanın solu” hareketiyle bir yıldız olarak girmişti.
ecevit hükümetlerinde maliye bakanlığı ve enerji bakanlığı yapmıştı.
fakat 1980 öncesi son ecevit iktidarı zamanında, parti dışından da fark edilecek biçimdeki bir hizip kavgasının tarafı olmuş ve ecevit’i “bıktım bu baykal-ali topuz çekişmesinden, genel başkanlığı bırakmayı düşünüyorum” dedirtecek derecede bıktırmıştı.
12 eylül 1980 askeri darbesi bütün siyasal liderlerle birlikte baykal’ı da zincirbozan’a yolladı.
1987'de eski politikacıların siyasete geri dönmelerine olanak tanıyan halk oylamasından sonra erdal inönü’nün genel başkanı olduğu shp’ye katıldı. önce genel sekreterlik yaptı, sonra da devam ettirdiği hizipçi anlayışla bu kez erdal inönü’ye karşı genel başkanlık mücadelesine girişti ve sürekli yenildiği peşi sıra kurultaylar dolayısıyla, kamuoyunda shp’ye “kurultaylar partisi” denmesine yol açtı. bu sırada aynı halk oylamasında yasağı kalkan eski chp genel başkanı ecevit, kapatılan chp'nin devamı olan shp'ye katılmayı reddedip kendi partisi dsp'yi kurdu.
baykal, sürekli bir umut düzenleyip kaybettiği kurultaylarla inönü'yü yenemeyeceğini anlayınca kapatılan partilerin tekrar açılabileceğine ilişkin çıkan yasanın ardından 1992'de tekrar açılan chp’ye genel başkan seçildi ve zaten shp-dsp arasında bölünmüş olan solu bir kez daha bölerek, 1994 yerel seçimlerinde siyasal islamcı refah partisi adaylarının kazanmalarına yol açan dağınıklığa katkıda bulundu.
örneğin ankara'da ali dinçer’i aday gösterip, refah adayı melih gökçek ile shp adayı korel göymen 370 biner oyla yarışırken, 30 bin dolayında oy alarak göymen’in önünü kesti ve ankara’yı gökçek’e armağan etti. bu seçimde rp'li melih gökçek %27,34 oy, rakibi shp'li korel göymen %26,89 oy alırken, chp'li ali dinçer %2,09 oy almıştır.
bu arada erdal inönü siyaseti bırakmış, yerine murat karayalçın, shp genel başkanı olmuş ve shp’li milletvekillerinin baskısıyla chp ile birleşmeyi kabul etmişti.
iki parti chp adı altında birleşti, 7 aylık kısa bir geçiş döneminden sonra da deniz baykal yeniden chp genel başkanı oldu.
partiyi hizipçi ve kapalı bir anlayışla yönettiği için, önce girdiği 1995 seçimlerinde partinin 1991 seçimlerinde %20,75 olan oyunu %10,71'e düşürdü. ardından da 1999’daki seçimde sadece %8,71 oy alarak chp’yi tarihinde ilk ve tek kez %10'un altına indirerek meclis dışında bıraktı ve genel başkanlıktan istifa etti.
ama partiyi bırakmaya niyetli değildi; yerine seçilen altan öymen’i 2000 yılında yeniden kurultaya gitmeye zorladı ve deniz baykal yeniden genel başkan oldu. 2010'da talihsiz ve kabul edilemez bir kaset skandalıyla ayrılana kadar da partiyi dar ve kapalı bir çizgide tutmaya devam etti.
yeni kurulan adalet ve kalkınma partisi, 3 kasım 2002 seçimlerinde %34,29 oy oranı ile birinci parti oldu. akp ve chp dışındaki tüm partiler %10 seçim barajının altında kaldığı için akp 363 milletvekili ile anayasayı tek başına değiştirebilecek çoğunluk olan 367'ye siyaset tarihimizde hiçbir partinin olmadığı kadar yakındı. bir önceki seçimde barajı aşamadığı için meclise giremeyen chp de %19,39 oy oranıyla 178 milletvekili kazanarak tek başına muhalefet olarak meclise girdi.
2002 yılında anayasa mahkemesi, recep tayyip erdoğan’ın tck’nın 312. maddesinden mahkum olduğu gerekçesiyle “milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmadığını” belirterek parti kurucusu olamayacağını hükme bağlamıştı. yüksek seçim kurulu da (ysk) anayasa’nın milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76. maddesinde yer alan “ideolojik ve anarşik eylemlere katılma” hükmünü gerekçe göstererek erdoğan’ın 2002 genel seçimlerindeki adaylığını kabul etmedi. seçimden sonra, 5 kasım 2002’de erdoğan’ı ziyaret eden baykal, “kanaatim, bir insanın siyasi suç niteliğinde mahkum olmasının ömür boyu siyasetten mahrum edilmesine gerekçe olmamalıdır” dedi. baykal'ın ziyaretiyle chp'nin anayasa değişikliğine destek vermesi ve ysk’nın ak parti’nin başvurusu üzerine 4 aralık’ta, siirt'in doğanköy köyünde seçimde usulsüzlük olduğuna karar verilerek siirt seçimlerinin tekrarlanmasına karar vermesi, erdoğan’ı 14 mart 2003'te tbmm'ye ve başbakanlığa taşıyan süreci başlattı.
29-30 ocak 2005'te yapılan 13. chp olağanüstü kurultayı'nda, rakibi mustafa sarıgül'ü yenerek genel başkanlık görevine devam etti.
2007 yılında çankaya köşkü'ne abdullah gül'ün cumhurbaşkanı seçilmesine karşı çıktı. ana muhalefet partisi lideri deniz baykal, iktidar partisinin uzlaşma olmadan kendi adayını çıkarması durumunda oylamalara katılmayacaklarını ve 367 tartışmalarının ciddiye alınması gerektiğini söyledi. abdullah gül 367'yi aşamayınca akp seçim kararı aldı. 2007 seçimlerinde akp %47 oy alırken chp %21'de kaldı. yenilenen seçimin ardından meclise giren mhp ve bahçeli'nin desteğiyle 367'yi aşan akp'li abdullah gül cumhurbaşkanı seçildi ve deniz baykal'ın bir çabası daha boşa çıktı.
10 mayıs 2010 tarihinde, internet yoluyla gündeme gelen, kendisi ve nesrin baytok içinde bulunduğu iddia edilen gizli kamera görüntülerine meydan okumak için genel başkanlık görevinden istifa ettiğini açıkladı.
baykal, 2011 ve haziran 2015 genel seçimlerinde chp'den yeniden antalya milletvekili seçildi. 2015 genel seçimlerinden sonra meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla 23 haziran 2015 günü 25. dönemin ilk oturumunu açtı ve yeni tbmm başkanı ismet yılmaz seçilene kadar meclis başkanlığına vekalet etti. akp'nin tek başına iktidardan düştüğü bu süreçte cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan ile yaptığı ikili görüşme büyük tepki çekti. 24 haziran 2015 tarihinde cumhuriyet halk partisi tarafından 30 haziran 2015'te yapılan tbmm başkanlık seçimleri için tbmm başkan adayı olarak gösterildi. seçimin son turu olan 4. turda 182 oy alarak seçimi kaybetti. son turdaki rakibi ismet yılmaz 258 oy ile tbmm başkanı oldu.
1 kasım 2015 tarihinde yapılan erken seçimlerde chp'den tekrar antalya milletvekili seçildi. yine bu seçimlerden sonra meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla yeni başkan seçilene kadar geçici olarak oturumları yönetti.
16 ekim 2017'de beynindeki ana damarın tıkalı olması nedeniyle ankara üniversitesi ibni sina hastanesi’nde yoğun bakım servisinde tedavi altına alındı. buradaki 51 günlük tedavi sürecinin ardından, almanya'da da yaklaşık 2,5 ay fizik tedavi gördü. 20 mart 2018 tarihinde türkiye'ye dönen baykal'ın tedavisi devam etti. 2018 genel seçimleri öncesinde, chp genel başkanı kemal kılıçdaroğlu, tedavisi gülhane eğitim ve araştırma hastanesi'nde süren baykal'ı ziyaret ederek antalya'dan birinci sıradan adaylık teklif etti. 24 haziran 2018 seçiminde antalya milletvekili olarak seçilen baykal, sağlık sorunları nedeniyle ancak 21 şubat 2019'da meclis'te yemin edebildi. deniz baykal'ın en yaşlı üye olmasına rağmen sağlık sorunları gerekçesiyle özür beyan etmesi üzerine ikinci en yaşlı üye olarak durmuş yılmaz, meclisin geçici başkanı oldu.
11 şubat 2023'te uykusunda kalp krizi geçirerek öldü.
deniz baykal türkiye’de politikayı şu ilginç noktalarda etkilemiş görünüyor:
1) ankara’yı, melih gökçek’e armağan etti.
2)küçük bir hizip partisi haline getirdiği chp’yi baraj altında ve meclis dışında bıraktı.
3) anayasayı değiştirerek yasaklı olan recep tayyip erdoğan’a, başbakanlık yolunu açtı.
4) 7 haziran 2015 seçimlerinden sonra, çoğunluğu kaybetmiş olan akp iktidarına, erdoğan’la görüşerek manevi destek verdi.
5) genel başkanlıktan bir kaset komplosuyla ayrılmak zorunda kaldı.
son 5,5 yıldır felçli yaşıyordu.
felç geçirmeden önce genç görünmek için spor ve beslenmesine dikkat etmesi ile meşhurdu.
türkiye'nin 2002'den sonraki siyasileri içinde hitabet yeteneği en güçlü politikacısıydı.
fakat türkiye'de asla iktidar olmamak için siyaset yapan iki siyasetçisinden biriydi. diğeri de devlet bahçeli'dir.
deniz baykal, yakışıklı, güzel konuşan, genç bir akademisyen olarak, siyasete 1973'te bülent ecevit’in “ortanın solu” hareketiyle bir yıldız olarak girmişti.
ecevit hükümetlerinde maliye bakanlığı ve enerji bakanlığı yapmıştı.
fakat 1980 öncesi son ecevit iktidarı zamanında, parti dışından da fark edilecek biçimdeki bir hizip kavgasının tarafı olmuş ve ecevit’i “bıktım bu baykal-ali topuz çekişmesinden, genel başkanlığı bırakmayı düşünüyorum” dedirtecek derecede bıktırmıştı.
12 eylül 1980 askeri darbesi bütün siyasal liderlerle birlikte baykal’ı da zincirbozan’a yolladı.
1987'de eski politikacıların siyasete geri dönmelerine olanak tanıyan halk oylamasından sonra erdal inönü’nün genel başkanı olduğu shp’ye katıldı. önce genel sekreterlik yaptı, sonra da devam ettirdiği hizipçi anlayışla bu kez erdal inönü’ye karşı genel başkanlık mücadelesine girişti ve sürekli yenildiği peşi sıra kurultaylar dolayısıyla, kamuoyunda shp’ye “kurultaylar partisi” denmesine yol açtı. bu sırada aynı halk oylamasında yasağı kalkan eski chp genel başkanı ecevit, kapatılan chp'nin devamı olan shp'ye katılmayı reddedip kendi partisi dsp'yi kurdu.
baykal, sürekli bir umut düzenleyip kaybettiği kurultaylarla inönü'yü yenemeyeceğini anlayınca kapatılan partilerin tekrar açılabileceğine ilişkin çıkan yasanın ardından 1992'de tekrar açılan chp’ye genel başkan seçildi ve zaten shp-dsp arasında bölünmüş olan solu bir kez daha bölerek, 1994 yerel seçimlerinde siyasal islamcı refah partisi adaylarının kazanmalarına yol açan dağınıklığa katkıda bulundu.
örneğin ankara'da ali dinçer’i aday gösterip, refah adayı melih gökçek ile shp adayı korel göymen 370 biner oyla yarışırken, 30 bin dolayında oy alarak göymen’in önünü kesti ve ankara’yı gökçek’e armağan etti. bu seçimde rp'li melih gökçek %27,34 oy, rakibi shp'li korel göymen %26,89 oy alırken, chp'li ali dinçer %2,09 oy almıştır.
bu arada erdal inönü siyaseti bırakmış, yerine murat karayalçın, shp genel başkanı olmuş ve shp’li milletvekillerinin baskısıyla chp ile birleşmeyi kabul etmişti.
iki parti chp adı altında birleşti, 7 aylık kısa bir geçiş döneminden sonra da deniz baykal yeniden chp genel başkanı oldu.
partiyi hizipçi ve kapalı bir anlayışla yönettiği için, önce girdiği 1995 seçimlerinde partinin 1991 seçimlerinde %20,75 olan oyunu %10,71'e düşürdü. ardından da 1999’daki seçimde sadece %8,71 oy alarak chp’yi tarihinde ilk ve tek kez %10'un altına indirerek meclis dışında bıraktı ve genel başkanlıktan istifa etti.
ama partiyi bırakmaya niyetli değildi; yerine seçilen altan öymen’i 2000 yılında yeniden kurultaya gitmeye zorladı ve deniz baykal yeniden genel başkan oldu. 2010'da talihsiz ve kabul edilemez bir kaset skandalıyla ayrılana kadar da partiyi dar ve kapalı bir çizgide tutmaya devam etti.
yeni kurulan adalet ve kalkınma partisi, 3 kasım 2002 seçimlerinde %34,29 oy oranı ile birinci parti oldu. akp ve chp dışındaki tüm partiler %10 seçim barajının altında kaldığı için akp 363 milletvekili ile anayasayı tek başına değiştirebilecek çoğunluk olan 367'ye siyaset tarihimizde hiçbir partinin olmadığı kadar yakındı. bir önceki seçimde barajı aşamadığı için meclise giremeyen chp de %19,39 oy oranıyla 178 milletvekili kazanarak tek başına muhalefet olarak meclise girdi.
2002 yılında anayasa mahkemesi, recep tayyip erdoğan’ın tck’nın 312. maddesinden mahkum olduğu gerekçesiyle “milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmadığını” belirterek parti kurucusu olamayacağını hükme bağlamıştı. yüksek seçim kurulu da (ysk) anayasa’nın milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76. maddesinde yer alan “ideolojik ve anarşik eylemlere katılma” hükmünü gerekçe göstererek erdoğan’ın 2002 genel seçimlerindeki adaylığını kabul etmedi. seçimden sonra, 5 kasım 2002’de erdoğan’ı ziyaret eden baykal, “kanaatim, bir insanın siyasi suç niteliğinde mahkum olmasının ömür boyu siyasetten mahrum edilmesine gerekçe olmamalıdır” dedi. baykal'ın ziyaretiyle chp'nin anayasa değişikliğine destek vermesi ve ysk’nın ak parti’nin başvurusu üzerine 4 aralık’ta, siirt'in doğanköy köyünde seçimde usulsüzlük olduğuna karar verilerek siirt seçimlerinin tekrarlanmasına karar vermesi, erdoğan’ı 14 mart 2003'te tbmm'ye ve başbakanlığa taşıyan süreci başlattı.
29-30 ocak 2005'te yapılan 13. chp olağanüstü kurultayı'nda, rakibi mustafa sarıgül'ü yenerek genel başkanlık görevine devam etti.
2007 yılında çankaya köşkü'ne abdullah gül'ün cumhurbaşkanı seçilmesine karşı çıktı. ana muhalefet partisi lideri deniz baykal, iktidar partisinin uzlaşma olmadan kendi adayını çıkarması durumunda oylamalara katılmayacaklarını ve 367 tartışmalarının ciddiye alınması gerektiğini söyledi. abdullah gül 367'yi aşamayınca akp seçim kararı aldı. 2007 seçimlerinde akp %47 oy alırken chp %21'de kaldı. yenilenen seçimin ardından meclise giren mhp ve bahçeli'nin desteğiyle 367'yi aşan akp'li abdullah gül cumhurbaşkanı seçildi ve deniz baykal'ın bir çabası daha boşa çıktı.
10 mayıs 2010 tarihinde, internet yoluyla gündeme gelen, kendisi ve nesrin baytok içinde bulunduğu iddia edilen gizli kamera görüntülerine meydan okumak için genel başkanlık görevinden istifa ettiğini açıkladı.
baykal, 2011 ve haziran 2015 genel seçimlerinde chp'den yeniden antalya milletvekili seçildi. 2015 genel seçimlerinden sonra meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla 23 haziran 2015 günü 25. dönemin ilk oturumunu açtı ve yeni tbmm başkanı ismet yılmaz seçilene kadar meclis başkanlığına vekalet etti. akp'nin tek başına iktidardan düştüğü bu süreçte cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan ile yaptığı ikili görüşme büyük tepki çekti. 24 haziran 2015 tarihinde cumhuriyet halk partisi tarafından 30 haziran 2015'te yapılan tbmm başkanlık seçimleri için tbmm başkan adayı olarak gösterildi. seçimin son turu olan 4. turda 182 oy alarak seçimi kaybetti. son turdaki rakibi ismet yılmaz 258 oy ile tbmm başkanı oldu.
1 kasım 2015 tarihinde yapılan erken seçimlerde chp'den tekrar antalya milletvekili seçildi. yine bu seçimlerden sonra meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla yeni başkan seçilene kadar geçici olarak oturumları yönetti.
16 ekim 2017'de beynindeki ana damarın tıkalı olması nedeniyle ankara üniversitesi ibni sina hastanesi’nde yoğun bakım servisinde tedavi altına alındı. buradaki 51 günlük tedavi sürecinin ardından, almanya'da da yaklaşık 2,5 ay fizik tedavi gördü. 20 mart 2018 tarihinde türkiye'ye dönen baykal'ın tedavisi devam etti. 2018 genel seçimleri öncesinde, chp genel başkanı kemal kılıçdaroğlu, tedavisi gülhane eğitim ve araştırma hastanesi'nde süren baykal'ı ziyaret ederek antalya'dan birinci sıradan adaylık teklif etti. 24 haziran 2018 seçiminde antalya milletvekili olarak seçilen baykal, sağlık sorunları nedeniyle ancak 21 şubat 2019'da meclis'te yemin edebildi. deniz baykal'ın en yaşlı üye olmasına rağmen sağlık sorunları gerekçesiyle özür beyan etmesi üzerine ikinci en yaşlı üye olarak durmuş yılmaz, meclisin geçici başkanı oldu.
11 şubat 2023'te uykusunda kalp krizi geçirerek öldü.
deniz baykal türkiye’de politikayı şu ilginç noktalarda etkilemiş görünüyor:
1) ankara’yı, melih gökçek’e armağan etti.
2)küçük bir hizip partisi haline getirdiği chp’yi baraj altında ve meclis dışında bıraktı.
3) anayasayı değiştirerek yasaklı olan recep tayyip erdoğan’a, başbakanlık yolunu açtı.
4) 7 haziran 2015 seçimlerinden sonra, çoğunluğu kaybetmiş olan akp iktidarına, erdoğan’la görüşerek manevi destek verdi.
5) genel başkanlıktan bir kaset komplosuyla ayrılmak zorunda kaldı.
