haziran dönemindeki dolar kuru ile ilgili kısa analizlerim:
(bkz:
#2424203)
(bkz:
#2424963)
(bkz:
#2425382)
dolar kuru son 1 ayda ortalama 3 günde bir sıçrama yaşamış durumda. yani yaklaşık son 30 günde 10 kez %1'in üzerinde yükseliş yaşamış durumda ve önümüzdeki günlerde de bu eğilimini devam ettirecek gibi gözüküyor. peki bunun sebepleri nelerdir? aslında hepimiz etrafımızda duyuyoruz: papaz bronson meselesi, tl'nin sadece usd değil tüm para birimleri karşısındaki zayıflığı, türk politikacıların ılımlılıktan çok uzak tavırlar sergilemesi vs.
yanlış hatırlamıyorsam ağustos'un 6'sında dolar yine, bugün olduğu gibi, pik yapıp %4,5'lar seviyesinde değer kazanmıştı. ardından gelen 'her şeye rağmen abd türkiye'nin dostudur' açıklaması ve türkiye'den bir heyetin abd'ye gideceği haberi doları yatıştırmıştı. kısa da olsa parantez açarak ilk sebebi ele alma gereksinimi duyuyorum: hiçbir ülke hiçbir ülkenin dostu değildir. ülkeler arası ilişkilerde sadece pragmatizm söz konusudur. bugün x ülkesi, y ülkesinin işine geliyorken yarın işine gelmeyebilir. dinmiş, inançlarmış, etnik kökenmiş, komşulukmuş, dostlukmuş... bunlar ülkeler arası ilişkiler söz konusu olduğunda martavaldan öteye gitmemektedir.
şimdi konumuza geri dönelim. abd'nin ilk kez yaptırım uyguladığı ülke biz değiliz. iran'a, kuzey kore'ye, suriye'ye, sudan'a ve küba'ya çeşitli yaptırımlar uyguladığını biliyoruz. hatta gerçek ve tüzel kişiler bazında da çeşitli yaptırımları ve türkiye'den de tek haneli sayılarda gerçek ve tüzel kişiler de buna dahil. son olarak bakan soylu ve gül de bu listeye eklendi.
abd ile türkiye arasındaki brunson krizi tabiki usd/try kurunu çok önemli biçimde etkilemektedir. fakat seçim sonrasındaki istikrarlı hava sonrası doların 4.50 seviyelerine inmesi ardından 9 temmuz'da kurulan yeni hümükete negatif tepki verilmesi bilindiği gibi doları tekrar 4.97 seviyelerine fırlatmıştı. ancak g20 toplantıları ve birkaç ılımlı açıklama doları yavaş yavaş geri getirmiş ve -eğer 24 temmuz'daki faiz kararı olmasaydı 4.50'lerin altına getirilmesi muhtemeldi- 4.70'lere sabitlemişti. arkasından gelen 'anlamsız' faiz kararı (hükümet piyasalarla didişmeyeceğini belirtmesine rağmen anlamsız bir agresiflikle böyle bir karara vardı) ile dolar önü alınamaz bir yükselişe geçti. daha da kötüsü doların 5 seviyesine alışılamadan 5.20, 5.40 hatta bugün sabahı itibariyle 5.75'leri bile kanıksar hale gelinmesi ithalat yolu ile ülkeye giren ürünlerin piayasalar üzerinde yarattığı enflasyonu da epey kötü etkileyecektir.
yalnızca bir rahip mi buna sebep oluyor? görünen sebebi brunson. trump'ın önünde bir seçim var ve trump'ın agresif ve popülist yaklaşımları (nasıl ülkemizde basit vaatlere fit olup rahatlıkla politikacıların yönlendirmesine göre yaşayan bir kesim varsa abd'de de aynı grup mevcut, hatta belki halkın içindeki yüzdesi türkiye'den daha bile fazla) onu seçimlerde yine öne taşıyacaktır. ayrıca evangelistlerin ağırlıkta olduğu abd'de rahip konusunda diş gösterilmesi trump'ın ekmeğine iyice yağ sürmektedir. türkiye tarafında ise erdoğan klasikleşmiş yaklaşımında ısrar ederek aynı agresiflikle 'ey mi yaman, bey mi yaman' deyip kısasa kısas bir politika gerçekleştirmektedir.
merkez bankası ne yapmalıdır sorusunun ise 4-5 tane cevabı bulunabilir: bunların en az etkili olanı ekonomi bakanının çıkıp aklı selim biçimde sözlü müdaheleler ile piyası yatıştırması veya bekle-gör politikasının gerçekleştirilmesidir. bunun haricinde döviz likiditesini rahatlatmaya yönelik adımlar (geçen günlerde 2.2 milyar dolarlık serbest bırakmaya benzer bir yapıyla olabilir ama çözümün bu olamayacağı o günkü artış seyrinde çıkartılabilir) atılabilir. olağanüstü bir para poltikası ile üstü kapalı bir faiz arttırımı (en az 300 puanlık) yapılabilir. revervler dolayısıyla pek olası olmasa da tcmb'nin direk piyasaya döviz müdahalesi yapması gibi seçenekleri önünde mevcut.
son not: üstteki paragraflarda bahsettiğim gibi ülkeler arasında ticaret ilişkilerine dayanan pragmatizm söz konusudur. bu sorun sonsuza kadar devam etmez fakat kısa ve orta vadede kötü veya iyi sonucu olacaktır. ya türkiye taviz verir ve orta yol bulunur veya agresif tavırlar karşılıklı devam ettirilip dövizin yükselişi seyredilir.