liam tharme / the athletic
---
alıntı ---
artık kimse 4-4-2 oynamıyor deniyor ama aslında öyle değil. doğrusu, artık kimse 4-4-2 ile hücum etmiyor.
2008-09 sezonunda premier league kadrolarının yaklaşık yüzde 44’ü sahada 4-4-2 şeklinde diziliyordu. bu sezon oran yüzde 7’ye geriledi. gerçekte takımlar oyunun fazına bağlı olarak maç içinde birçok diziliş kullanıyor. arsenal teknik direktörü mikel arteta’ya sorarsanız bu sayı 43’e kadar çıkıyor. en iyiler ise genellikle ikinci bölgede, orta blokta 4-4-2 ile savunma yapıyor.
amerika ligi mls’ten houston dynamo’nun video analisti carlon carpenter’a göre “topsuz oyundaki en esnek formasyon bu. oyuncuları doğru pozisyona getirmek ve sahada maksimum alanı kaplamak için ideal. kolay anlaşıldığı için ister önde basın, ister daha derinde ve orta blokta beklemeyi seçin, 4-4-2 dizilmek kolay.”
savunma ilkelere dayanır ve rakibe göre değişir. çoğu teknik direktör geride “artı bir”, yani rakip hücumculardan bir fazla savunmacıya sahip olmak istiyor. örneğin 4-3-3’e karşı orta sahada dört kişi bırakmayı tercih ediyor. bugünlerde oyunu ileriye taşıyacak en etkili oyuncular orta sahada oynadığından bu bölgede bire bir markaj norm haline gelmiş durumda. böylece bu oyunculara erişim sınırlanmak isteniyor.
yumuşak pres
tek pivot, yani savunmanın hemen önünde oynayan bir oyuncu ve biraz önündeki iki kişiyi üçgen oluşturacak şekilde dizmek standart halini aldı. 4-4-2 şeklinde savununca ileri ikiliden biri rakip pivota, partneri ise stoperlere baskı yapabiliyor. rakip kendi savunma hattı boyunca paslaşınca ileri ikili çoğu zaman rol değiştiriyor ve sarkaca benzer bir pres modeli oluşturuyor.
everton menajeri sean dyche buna “yumuşak pres” diyor. amaç rakibi kanatlara yönlendirip orada kilitlemek. odak noktası “sahayı olabildiğince sıkıştırmak.”
arsenal’ın 3-1’lik son liverpool galibiyetini hatırlayalım. arsenal 4-3-3 oynayan rakibine 4-4-2 şeklinde pres yapıyor ancak liverpool’da sol bek joe gomez içeri devrilerek takım arkadaşı alexis mac allister ile birlikte jürgen klopp’un “çift altı numara” dediği yapıyı oluşturuyor.
arsenal 10 numarası martin odegaard ise virgil van dijk’ı rahatsız ederek ıbrahima konate’nin savunmanın diğer tarafına attığı pasın ardından taç çizgisine yaklaşmaya zorluyor. jorginho da gomez’in üzerinde. benjamin white bir sonraki pası tahmin edip doğrudan luis diaz’a basıyor. van dijk’ın attığı pas diaz’a gelecek.
carpenter’a göre “merkezden kanatlara doğru presi çok yoğun yapmak şart çünkü olabildiğince kompakt kalmak gerekiyor. rakip başka yer bulamayıp kanada oynayınca yoğun baskı yapıyorsunuz. kanat oyuncusu ve bek ekstra pres yapıyor. iş bire birlere kalıyor ama alanlar çok kısıtlanıyor.”
geride bir kişi fazla olmak stoperin rakip 9 numarayı takip etmesine de imkan veriyor. mesela gabriel magalhaes rakibi diogo jota ile birlikte gelince jota, alexis mac allister’ın orta sahadan attığı hat kıran pası doğruca geri vermek zorunda kalıyor.
neden yaygınlaştı?
orta blok savunmasının yaygınlaşmasının sebebi giderek daha fazla takımın kısa paslarla oyun kurması. giderek daha fazla sayıda eski orta saha oyuncusunun teknik direktör olmasıyla birlikte bu trend çok yaygın.
bu sezon premier league’de takımların ortalama aralıksız topa sahip olma süresi 25.2 saniye. bu rakam 2018-19’dan dört saniye daha fazla. opta topa sahip olmayı, top rakibin kontrolüne geçen kadar bir veya art arda birden fazla sekans olarak tanımlıyor. maç başına en az 10 paslık 28’den fazla sekans yaşanıyor. beş yıl öncesine göre yüzde 15 artış söz konusu.
topa daha uzun süre sahip olunduğundan takımlar geçişleri, rakibin en iyi oyuncularına erişimi önlemek ve pres tuzaklarıyla hataya ve kanatlara oynamaya zorlamak için çözüm bulmak durumunda.
savunma prensipleri her kulübün oyun modelinin önemli bir parçası. carpenter’a göre “oyuncu tercihlerinden taktiksel tarza kadar her şey bu iskelete dayanıyor.” 2022 dünya kupası’nı kazanan arjantin, finalist fransa ve yarı finalist fas turnuvada orta blok savunmasını en uzun süre uygulayan dört takımdan üçüydü. hem arjantin hem de fransa savunmada 4-4-2’ye dönüyordu.
didier deschamps, kylian mbappe’ye daha az savunma rolü verirken lionel scaloni de aynısını lionel messi için yapıyordu. bu isimler 9 numaranın yanında oynuyor, rakip savunma hattına pres için orta sahanın merkezindeki takım arkadaşları öne çıkıyordu.
finalde antoine griezmann’ın fransa formasıyla yaptığı baskı burada görülüyor.
hızlı kanatların etkisi
milli takım ile kulüp futbolu arasında taktiksel farklılıklar her zaman olacak.
giderek fiziksel hale gelen oyunda net sorumluluklar getiren belirli prensiplere sahip olmak şart.
carpenter “bunun önemli bir kısmı, houston olarak geçen yıl 50 küsur maç oynamamızdan kaynaklanıyor. haftada ortalama iki maç yaptık. oyuncularla karmaşık pres düzenlerini oturtmak için süreniz kısıtlı” diyor.
houston 2023 sezon öncesinde 4-3-3 ile pres yapmayı denese de forvet ve orta saha oyuncularının fiziksel özelliklerine daha uygun olduğundan 4-4-2’ye dönmüş. play-off’lara yükselen takım 34 maçta 27 ara pasa izin vererek ligde bu alanda ikinci sırayı almış.
ekim ayında üçlü savunma oynayan montreal’e karşı deplasmanda uyguladıkları sarkaç pres burada görülebiliyor.
en iyi takımlar fiziksel ve teknik özellikleriyle öne çıkan oyuncuları kadrosuna katıyor.
hızlı kanat oyuncuları rakip bekin üzerine gitmek kadar preste de etkili. arsenal’dan saliba gibi uzun ve atletik stoperler ise kanatları savunma derdine çare olabiliyor. üstelik yüksek prese karşı rakip 9 numarayı rahatlıkla kontrol edebiliyorlar.
guardiola nasıl kullandı?
pep guardiola geçen sezon “bire bir eşleşmeleri kazanacak iyi bir savunmacıya ihtiyacımız var. şampiyonlar ligi seviyesinde rakip tek bir aksiyonla sizi alt edebiliyor” demişti. manchester city’nin 4-4-2 şeklindeki orta blok savunması ve kompakt yapısı, şampiyonlar ligi’ni nihayet kazanmalarındaki temel etkenlerden biriydi.
guardiola 4-4-2’nin sunduğu esnekliği sahada gösterdi.
city savunmada 4-2-4’e dönüyor, kanat oyuncuları rakibin stoperlerine basıyordu. son 16 turunda dar bir 4-4-2 ile hücum yapmaya çalışan leipzig’i 7-0 ezip geçmeleri bu sayede oldu. city üç ay sonraki finalde ınter’in 3-5-2’sine de aynı presi yaptı.
final maçında kanat oyuncusu bernardo silva dıştan içe dönüp koşusunu değiştirerek alessandro bastoni’nin sol kanat beki federico dimarco’ya oynamasını engelliyor. sağ john stones ise bastoni’nin yine de dimarco’ya oynama ihtimaline karşı öne çıkıyor.
sol tarafı bloke olan ınter oyunun yönünü terse çeviriyor. bunun üzerine sağ stoper matteo darmian aynı şekilde sol kanat jack grealish’in baskısına maruz kalıp göbekteki nicolo barella’ya oynamak zorunda kalıyor.
4-4-2 şeklinde savunan takımlar rakibin merkezden ilerlemesini önlemek istediği için bu durum başlangıçta city için sorunlu görünüyor. ancak orta saha rakibe yakın oynayınca barella kanattaki denzel dumfries’e oynamaya mecbur kalıyor. devamında nathan ake öne çıkıp kanat bekini kapatıyor.
dumfries’in ileri ikiliye oynamaktan başka çaresi kalmıyor ancak pası yeterince şiddetli veremeyince rodri topu kazanıyor.
2012 yılında dönemin arsenal menajeri arsene wenger 4-4-2’nin “saha boyutlarına en uygun” diziliş olduğunu söylemişti. wenger hücum için konuşuyordu ancak futbolun döngüsel doğası, aynı formasyonun şimdi de topla saldıran rakipleri savunmak için en uygun diziliş olduğunu gösteriyor.
dyche, guardiola, arteta, deschamps ve scaloni arasında taktik benzerlik bulmak kolay değil ama bu hocaların hepsi, en azından savunmada, 4-4-2’yi tercih ediyor.
---
alıntı ---
